Thay vì thư giãn, tôi thấy mình bị giằng xé giữa mong muốn nghỉ ngơi và nỗi lo bản thân đang lãng phí thời gian. Cảm giác ấy, chắc hẳn không ít người từng trải qua.

Vì sao ta hay cảm thấy tội lỗi khi nghỉ ngơi?

Xã hội hiện đại thường ca ngợi sự bận rộn. Chúng ta được dạy phải tranh thủ từng giờ để học thêm kỹ năng, làm thêm dự án, tìm thêm cơ hội. Chúng ta cảm thấy ngưỡng mộ với những hình mẫu chăm chỉ làm việc chăm chỉ từ sáng đến khuya.

Vậy nên, không lạ khi nhiều người trẻ gắn năng suất với giá trị bản thân. Đặt điện thoại xuống và thảnh thơi nằm nghỉ có thể khiến ta bồn chồn, giống như đang “tụt lại phía sau” một đoàn tàu đang chạy vùn vụt.

Một nghiên cứu tâm lý học của Đại học Virginia, công bố trên tạp chí Science năm 2014, từng chỉ ra rằng nhiều người cảm thấy quá khó chịu nếu bị buộc phải ngồi yên.

Nghe qua thật phi lý, nhưng lại phản ánh nỗi ám ảnh phổ biến: nỗi sợ bị xem là “vô ích”. Chính nỗi ám ảnh đó đã gieo vào chúng ta cái khái niệm gọi là relaxation guilt - tội lỗi khi thư giãn.

Có khi vừa nằm xuống đã nghe tiếng nhắc nhở trong đầu: “Công việc còn ngổn ngang, dự án chưa xong, deadline vẫn treo lơ lửng”. Nghỉ ngơi bỗng biến thành một cuộc giằng co âm thầm giữa mong muốn được thả lỏng và nỗi lo đang bỏ lỡ điều gì đó quan trọng.

Cảm giác tội lỗi ấy có lẽ vô tình được nuôi dưỡng bởi một môi trường mà chúng ta quen thuộc đến mức tưởng là bình thường. Văn hóa “luôn online” khiến ta phải sẵn sàng trả lời tin nhắn công việc kể cả lúc đêm khuya hay cuối tuần.

Chỉ cần lỡ không check group chat vài giờ, đã thấy tên mình bị réo liên tục. Không ít bạn từng rơi vào cảnh đang ngồi ăn cơm với gia đình ngày lễ, điện thoại rung lên, tên bị tag đỏ chói trong nhóm làm việc. Và thế là bữa cơm sum vầy trở thành một chuỗi nửa ăn nửa lo.

Đằng sau đó là nỗi sợ thường trực bị đánh giá. Bị cấp trên nhắc nhở về hiệu suất, bị đồng nghiệp ngầm so sánh, bị chính bản thân ép phải duy trì nhịp độ cao.

Người ta gọi đó là toxic productivity - thứ năng suất độc hại khiến ta đồng hóa giá trị bản thân với số giờ làm việc. Dần dần, nghỉ ngơi trở thành một “tội lỗi vô hình”, còn bận rộn lại được tung hô như biểu tượng của thành công.

Sâu xa hơn, nhiều người lo rằng nếu mình dừng lại thì đồng nghiệp khác sẽ tiến lên trước. Có người sợ bỏ lỡ cơ hội chỉ vì không phản hồi kịp một tin nhắn. Có người lại gắn cả sự tự trọng vào công việc, đến mức mỗi giờ nghỉ ngơi trôi qua khiến họ thấy hụt hẫng.

Chính vì vậy, thay vì tận hưởng trọn vẹn một ngày lễ, nhiều bạn trẻ lại thấy tim đập nhanh hơn khi nghĩ đến những điều mình “chưa làm”. Thứ ta mệt không phải là việc nghỉ ngơi, mà là gánh nặng vô hình mang tên “sợ bị tụt lại phía sau”.

Khi “fake rest” đánh lừa ta

Một người bạn kể với tôi rằng cô ấy thường tự nhủ “thôi, mình nghỉ một chút” rồi mở điện thoại lướt mạng. Thế nhưng, một tiếng đồng hồ sau, cô chỉ thấy mắt mỏi, đầu nặng hơn, còn công việc vẫn ngổn ngang. Thứ mà cô ấy trải qua không phải nghỉ ngơi, mà là “fake rest” - nghỉ giả. Nó cho ta cảm giác tạm quên đi trách nhiệm, nhưng cơ thể và não bộ không hề được phục hồi.

Các nhà khoa học giải thích rằng những hoạt động kiểu “scroll vô thức” không đủ sức làm dịu hệ thần kinh. Ngược lại, một giấc ngủ trưa ngắn, vài phút hít thở sâu hoặc một vòng đi dạo ngoài công viên có thể thay đổi hoàn toàn trạng thái cơ thể.

Thậm chí chỉ cần 20 phút tiếp xúc với thiên nhiên đã đủ để giảm cortisol - hormone gây stress và cải thiện tâm trạng rõ rệt.

Lợi ích khoa học của việc nghỉ ngơi

Nghỉ ngơi không có nghĩa là não bộ tắt máy. Trái lại, khi ta cho phép mình buông xuống, não sẽ chuyển sang một chế độ đặc biệt gọi là Default Mode Network. Đây là khoảng thời gian lý tưởng để trí óc sắp xếp ký ức, nối kết các mảnh thông tin rời rạc và đôi khi, lóe lên những ý tưởng bất ngờ.

Không ít người kể rằng khoảnh khắc sáng tạo nhất của họ không đến từ khi căng mình làm việc, mà từ lúc tắm, đi bộ hoặc thảnh thơi ngồi uống trà.

Ngủ đủ giấc cũng vậy: nó không chỉ giúp cơ thể hồi phục mà còn củng cố trí nhớ, tăng cường hệ miễn dịch, giảm nguy cơ bệnh tim mạch. Nhìn một cách đơn giản, nghỉ ngơi chính là cách cơ thể nạp pin để ta có thể sống lâu hơn và sống khỏe hơn.

Kì nghỉ lễ 2/9 này, thử một lần “nghỉ không tội lỗi”

Nghỉ ngơi cũng giống như một loại nghệ thuật. Không phải ai cũng biết cách thả lỏng mà không áy náy, biết dừng lại mà không thấy có lỗi với bản thân.

Nếu bạn vẫn còn loay hoay chưa biết làm sao để tận hưởng trọn vẹn kỳ nghỉ Lễ 2/9 sắp tới, hãy thử vài gợi ý nhỏ dưới đây.

• Hoàn thành những việc quan trọng trước kỳ nghỉ: Chủ động xử lý những đầu việc gấp rút, để khi bước vào ngày lễ bạn không còn ám ảnh bởi deadline treo lơ lửng.
• Cho phép bản thân nghỉ thật sự: Đặt lịch nghỉ như đặt lịch họp, coi đó là một phần quan trọng trong kế hoạch sống khỏe.
• Tắt thông báo công việc: Giới hạn email, group chat trong vài ngày để tâm trí có không gian.
• Chọn một hoạt động nuôi dưỡng tinh thần: Đọc một cuốn sách, nghe nhạc, vẽ vời hoặc nấu ăn. Điều quan trọng không phải kết quả mà là cảm giác bạn tận hưởng.
• Kết nối với thiên nhiên: Dành ít nhất 20 phút ở ngoài trời, có thể là đi dạo công viên hoặc ngồi bên hiên nhà ngắm cây xanh.
• Giữ cơ thể vận động nhẹ: Yoga, đi bộ, kéo giãn cơ, những hoạt động đơn giản nhưng giúp cơ thể lưu thông và đầu óc thoải mái.
• Nghỉ có chủ đích: Nếu muốn “ngủ nướng”, hãy cho phép mình, nhưng đặt báo thức để không bị ám ảnh vì ngủ quá nhiều.
• Trân trọng khoảnh khắc bên người thân: Dành thời gian trò chuyện, ăn cơm cùng gia đình, bạn bè, coi đó là một hình thức “wellness tinh thần”.

Thông điệp

“

Đây là thông điệp để bạn chấm dứt chuỗi "tội lỗi khi nghỉ ngơi" của mình trong nhiều dịp nghỉ lễ qua.

Hãy tưởng tượng kỳ nghỉ lễ này bạn không vội vàng nhồi nhét lịch trình dày đặc. Bạn cho phép mình ngủ nướng thêm một giờ, buổi chiều dạo quanh công viên gần nhà, buổi tối đọc một cuốn sách đã cất lâu trong ngăn tủ. Không mở email, không nhìn báo cáo, không áp lực “phải tận dụng thời gian” rảnh rỗi.

Hãy xem dịp nghỉ ngơi này không phải lười biếng mà là lựa chọn chủ động để cơ thể và tâm trí có cơ hội tái tạo.

Một người bạn khác của tôi từng thử “nghỉ có ý thức” như vậy. Thay vì tranh thủ hoàn thành vài việc dang dở trong kỳ nghỉ, cô ấy dành trọn một ngày để không làm gì. Ban đầu rất khó chịu, nhưng rồi buổi chiều cô lại thấy mình tràn đầy ý tưởng mới, thậm chí viết được bản kế hoạch mà trước đó đã loay hoay cả tuần không xong. Cơ thể cần nạp năng lượng, não bộ cũng vậy.