Mối liên hệ giữa rối loạn ăn uống và mất ngủ

Rối loạn ăn uống có thể gây ra mất ngủ và ngược lại, mất ngủ có thể làm trầm trọng thêm các rối loạn này. Việc điều trị các nguyên nhân gốc rễ như lo âu và trầm cảm có thể giúp cải thiện cả hai vấn đề.

Rối loạn ăn uống (eating disorders) là các vấn đề tâm lý ảnh hưởng đến cách một người ăn uống hoặc hành xử với thực phẩm. Mất ngủ là tình trạng rối loạn giấc ngủ khiến người bệnh khó ngủ, khó duy trì giấc ngủ, hoặc không có giấc ngủ chất lượng.

Mặc dù thoạt nhìn hai tình trạng này không có nhiều liên quan, nhưng ngày càng có nhiều nghiên cứu cho thấy mối liên hệ giữa rối loạn ăn uống và mất ngủ, thậm chí một tình trạng có thể ảnh hưởng đến tình trạng còn lại.

Rối loạn ăn uống có gây ra mất ngủ không?

Rối loạn ăn uống bao gồm, nhưng không giới hạn ở, chán ăn tâm thần (anorexia nervosa), rối loạn ăn uống vô độ (binge eating disorder) và chứng cuồng ăn (bulimia nervosa). Không phải tất cả những người mắc rối loạn ăn uống đều gặp vấn đề về mất ngủ và ngược lại, nhưng trong một số trường hợp, chúng có thể gây ra hoặc làm trầm trọng thêm tình trạng của nhau.

Hội chứng ăn đêm (Night eating syndrome)

Hội chứng ăn đêm (NES) là một loại rối loạn ăn uống liên quan đến mất ngủ, đặc trưng bởi cảm giác đói quá mức vào ban đêm và niềm tin rằng việc ăn vào đêm khuya có thể giúp giảm tình trạng khó ngủ.

Người mắc NES thường thức dậy để ăn ít nhất hai lần mỗi tuần và có thể nhớ rõ các lần ăn này vào sáng hôm sau. Theo nghiên cứu, họ có thể tiêu thụ đến 25% hoặc nhiều hơn tổng lượng calo hàng ngày vào ban đêm. Hội chứng này thường liên quan đến hai dạng mất ngủ phổ biến: mất ngủ giữa giấc (khó ngủ lại sau khi thức giấc giữa đêm) và mất ngủ đầu giấc (khó đi vào giấc ngủ).

Rối loạn ăn uống vô độ (Binge eating disorder)

Rối loạn ăn uống vô độ cũng có liên quan đến các vấn đề giấc ngủ, bao gồm cả mất ngủ. Một cuộc khảo sát năm 2018 cho thấy những người mắc BED báo cáo các triệu chứng mất ngủ cao hơn đáng kể so với nhóm đối chứng. Các nhà nghiên cứu cho rằng mối liên hệ này có thể liên quan đến lo âu và trầm cảm.

Chán ăn tâm thần (Anorexia)

Chứng chán ăn khiến người bệnh hạn chế nghiêm ngặt lượng calo, dẫn đến suy dinh dưỡng và giảm cân quá mức. Những người mắc chứng này thường gặp tình trạng mất ngủ vào sáng sớm, khi cơ thể không còn đủ năng lượng để duy trì giấc ngủ.

Chứng cuồng ăn (Bulimia)

Chứng cuồng ăn khiến người bệnh ăn quá nhiều và sau đó tìm cách loại bỏ thức ăn khỏi cơ thể. Mặc dù không trực tiếp liên quan đến mất ngủ, nhưng các cơn buồn ăn sát giờ ngủ có thể gây trào ngược dạ dày và ảnh hưởng đến giấc ngủ.

Rối loạn ăn uống ảnh hưởng đến giấc ngủ như thế nào?

Thói quen ăn uống và dinh dưỡng có thể tác động lớn đến chất lượng và thời lượng giấc ngủ. Các vấn đề khác liên quan đến giấc ngủ ở người mắc rối loạn ăn uống có thể bao gồm mộng du, ăn uống trong lúc ngủ mà không nhớ gì, rối loạn nhịp sinh học và chứng ngưng thở khi ngủ.

Mất ngủ có thể gây rối loạn ăn uống không?

Mặc dù chưa có nhiều nghiên cứu khẳng định mất ngủ trực tiếp gây ra rối loạn ăn uống, nhưng một số nhà nghiên cứu cho rằng thiếu ngủ có thể làm tăng cảm giác thèm ăn và dẫn đến các hành vi ăn uống vô độ. Mất ngủ cũng có thể làm rối loạn cách não bộ xử lý cảm giác phần thưởng và kiểm soát hành vi.

Cả rối loạn ăn uống và mất ngủ đều có mối liên hệ chặt chẽ với lo âu và trầm cảm, tạo nên vòng xoắn bệnh lý, trong đó một tình trạng có thể làm trầm trọng thêm tình trạng còn lại.

Điều trị đồng thời rối loạn ăn uống và mất ngủ

Điều trị rối loạn ăn uống và mất ngủ cần một phương pháp đa ngành, kết hợp thuốc, liệu pháp tâm lý và thay đổi lối sống.

Thuốc

Một số loại thuốc có thể giúp cải thiện giấc ngủ và điều trị các vấn đề tâm lý liên quan đến rối loạn ăn uống, như lo âu và trầm cảm:

• Fluoxetine (một loại thuốc chống trầm cảm) đã được FDA phê duyệt để điều trị bulimia. Các lựa chọn khác bao gồm citalopram và sertraline.
• Olanzapine (thuốc chống loạn thần) có thể hữu ích cho người mắc chán ăn tâm thần.
• Lisdexamfetamine, một loại thuốc kích thích dùng trong điều trị ADHD, được FDA phê duyệt để điều trị rối loạn ăn uống vô độ từ mức độ trung bình đến nặng.

Các loại thuốc điều trị mất ngủ bao gồm thuốc an thần, thuốc chống lo âu và các loại thực phẩm bổ sung hỗ trợ giấc ngủ. Tuy nhiên, người bệnh nên tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng.

Liệu pháp tâm lý

Một số liệu pháp hiệu quả cho người mắc rối loạn ăn uống và mất ngủ gồm:

• Liệu pháp nhận thức hành vi (CBT)
• Liệu pháp tâm lý liên cá nhân
• Liệu pháp gia đình
• Liệu pháp hành vi biện chứng
• Liệu pháp chấp nhận và cam kết
• Liệu pháp phục hồi nhận thức
• Liệu pháp nghệ thuật

Ngoài ra, có những chuyên gia tâm lý chuyên điều trị các rối loạn ăn uống và hành vi nghiện.

Thay đổi lối sống

Giảm căng thẳng đóng vai trò quan trọng trong việc điều trị. Các hoạt động như thiền, yoga, hít thở sâu và thực hành thói quen ngủ lành mạnh có thể giúp giảm lo âu và trầm cảm, từ đó cải thiện tình trạng rối loạn ăn uống và mất ngủ.

Rối loạn ăn uống và mất ngủ thường liên quan đến các vấn đề tâm lý như lo âu và trầm cảm. Nếu bạn gặp khó khăn về giấc ngủ, thói quen ăn uống hoặc cả hai, hãy tìm gặp bác sĩ để được tư vấn. Với sự kết hợp giữa thuốc, liệu pháp và thay đổi lối sống, người bệnh hoàn toàn có thể cải thiện sức khỏe cả ngày lẫn đêm.

Đọc thêm tại đây: Exploring the Link Between Eating Disorders and Insomnia