Mèo có thể là trung gian mới cho virus H5N1 sau lợn

Mèo có thể sớm trở thành một nguồn trung gian mới, giúp virus cúm gia cầm H5N1 đột biến và lây lan sang con người, đe dọa tạo nên đại dịch tiếp theo.

Mèo có thể là vật chứa tiếp theo của virus cúm gia cầm

Đây là kết luận của một nghiên cứu mới công bố trên tạp chí khoa học Emerging Microbes & Infections. Điều này khơi dậy lo ngại về vai trò “bình trộn” virus của mèo tương tự như lợn trong lịch sử.

Theo các nhà nghiên cứu tại Đại học Pittsburgh (Mỹ), mèo có các thụ thể tế bào cho phép chúng tiếp nhận, kết hợp và biến đổi virus cúm gia cầm thành dạng phù hợp với động vật có vú, tức là có thể xâm nhập con người. Việc phát hiện các đột biến “thích nghi tiềm năng” trong những con mèo chết vì H5N1 đặt ra câu hỏi: liệu loài vật gần gũi này có trở thành cầu nối để virus cúm từ chim biến đổi và lây sang chúng ta?

Nguy cơ càng đáng chú ý khi cúm H5N1 – vốn gây chết hàng triệu gia cầm toàn cầu trong những năm qua – đã lan sang ít nhất 21 loài động vật có vú, bao gồm chồn, chồn vizon, gấu trúc Mỹ, chồn sương, và gần đây là trên đàn gia súc ở 16 bang nước Mỹ. Mèo, do thường xuyên tiếp xúc với con người, có thể đóng vai trò “cầu nối” truyền bệnh.

So với lợn, vốn lâu nay được coi là môi trường “pha trộn” virus nguy hiểm do khả năng kết hợp nhiều chủng cúm, mèo càng đáng lo vì chúng sống sát sườn con người, thường ngủ cùng, chơi cùng, và mang những con mồi, như có thể là chim nhiễm bệnh – về nhà.

Việc chẩn đoán nguy cơ không chỉ dừng lại ở giả thuyết. Các chuyên gia đã ghi nhận trường hợp 53 con mèo nhiễm H5N1 tại Mỹ trong đợt bùng phát ở trang trại. Đáng chú ý, 24 con mèo ở Texas bị nhiễm sau khi uống sữa tươi từ sàn chuồng nơi gia súc nhiễm bệnh đang được giữ. Tại Colorado, 3 con mèo trong nhà cũng dương tính với H5N1, nghi ngờ lây từ chuột hoang có nguồn gốc từ các trang trại nhiễm bệnh lân cận.

Nghiên cứu mới nhất thực hiện giải phẫu 10 con mèo – trong đó có một mèo con 6 tháng tuổi – tử vong vì H5N1 ở Nam Dakota. Kết quả cho thấy tế bào của chúng có thụ thể phù hợp với cả virus cúm gia cầm và cúm động vật có vú. Từ não, phổi đến dạ dày, virus xâm nhập sâu rộng, mèo lây lan mầm bệnh qua cả đường hô hấp và tiêu hóa. Điều này làm tăng xác suất virus biến đổi thành chủng dễ lây cho con người.

Lịch sử có thể lặp lại… nhưng trên một thú cưng

Xét trong lịch sử, lợn từng là tác nhân tạo nên đại dịch cúm H1N1 năm 2009 và bị nghi ngờ là nguồn khởi đầu dịch cúm Tây Ban Nha năm 1918.

Tuy nhiên, nếu lợn có nguy cơ vì được nuôi nhốt với số lượng lớn – tạo điều kiện cho đột biến – thì mèo, dù không được “chăn nuôi tập trung” ở phương Tây, lại gần gũi con người và có thói quen săn bắt chim. Trong khi chim hoang dã là ổ chứa tự nhiên của H5N1, việc mèo giết hại hàng chục triệu con chim ở Anh, và tới 2,4 tỷ con ở Mỹ mỗi năm, làm tăng cơ hội tiếp xúc với mầm bệnh và mang chúng về nhà.

H5N1 hiện chưa lây dễ dàng từ người sang người, nhưng đã có hàng trăm ca ở người kể từ 2003, với tỷ lệ tử vong cao. Mỹ từng ghi nhận hơn 60 người nhiễm trong năm qua, chủ yếu là lao động trang trại, với triệu chứng nhẹ. Song một trường hợp thiếu niên ở Canada mắc H5N1 không rõ nguồn đã nằm phòng chăm sóc đặc biệt suốt hai tháng.

Trong bối cảnh đó, chính phủ Anh đã trữ sẵn 5 triệu liều vaccine H5 để phòng nguy cơ virus thích nghi và lây giữa người. Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh (CDC) Mỹ cũng khuyến nghị tránh tiếp xúc gần với mèo nghi ngờ phơi nhiễm.

Nghiên cứu này là hồi chuông cảnh báo: mèo có thể là mảnh ghép cuối cùng trên cầu nối virus cúm gia cầm lan sang loài người, đẩy chúng ta đến sát bờ vực một đại dịch mới.