Liệu sắp có siêu bão mặt trời tại Việt Nam? Nữ giáo sư Mỹ chứng minh HPV gây ung thư hầu họng, chiến thắng giải VinFuture 3 triệu USD

Người dân TP. HCM chụp được vết đen trên mặt trời. Liệu sắp có siêu bão mặt trời tại Việt Nam?

Nhiều người dân TP.HCM vừa chụp được vết đen lớn nằm giữa mặt trời, khiến mạng xã hội đặt câu hỏi liệu đây có phải dấu hiệu của bão mặt trời mạnh. Thời gian qua, các tin đồn phản khoa học lan truyền trên mạng như “bão mặt trời ngày 7/12 khiến trời tối 7 ngày 7 đêm, mất điện và mạng điện thoại” gây hoang mang. Thực tế, các chuyên gia khẳng định chỉ có một vụ phun trào vành nhật hoa (CME) yếu xảy ra ngày 4/12 và gây bão địa từ mức G1 vào cuối ngày 7/12 - mức rất nhỏ và hầu như không ảnh hưởng đến Việt Nam do vị trí gần xích đạo.

Trong khi đó, giới khoa học ghi nhận sự xuất hiện của cụm vết đen mặt trời khổng lồ AR 4294 - 4296, có khả năng tạo ra bùng phát bức xạ mạnh hoặc phun trào CME hướng về Trái đất. Điều này khiến giới thiên văn thận trọng vì lo lắng có thể tái diễn sự kiện siêu bão mặt trời 1859 (Carrington). Tại TP.HCM, nhiều nhiếp ảnh gia thiên văn đã chụp lại được hình ảnh vết đen này trong ngày 6 - 7/12. Các chuyên gia lưu ý việc quan sát mặt trời phải dùng thiết bị thiên văn chuyên dụng, tuyệt đối không nhìn trực tiếp bằng mắt thường để tránh nguy hiểm cho thị lực.

Cô gái 28 tuổi bỏ Mỹ về Việt Nam mổ ung thư tuyến giáp

Chị Như Nguyễn, 28 tuổi, sống tại Mỹ, phát hiện bất thường tuyến giáp từ tháng 8. Dù bác sĩ Mỹ ban đầu chỉ định theo dõi, nhân giáp nhanh chóng tăng kích thước sau hai tháng và được khuyên phẫu thuật. Do chi phí tại Mỹ đắt, lịch mổ chờ lâu và phụ thuộc bảo hiểm, chị quyết định về Việt Nam điều trị. Tại Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP.HCM, kết quả chọc hút tế bào kim nhỏ (FNA) xác định ung thư tuyến giáp thể nhú. Bác sĩ chỉ định phẫu thuật cắt tuyến giáp kèm cắt lạnh để xác định mức độ tổn thương và quyết định can thiệp phù hợp.

Êkíp phẫu thuật do bác sĩ Đoàn Minh Trông thực hiện đã cắt toàn bộ tuyến giáp bằng dao siêu âm, bảo tồn tuyến cận giáp và dây thần kinh hồi thanh quản, đồng thời loại bỏ các hạch nghi ngờ để giảm nguy cơ tái phát. Sau mổ, bệnh nhân hồi phục nhanh, vết mổ rất nhỏ và giọng nói bình thường. Chị cần uống hormone thay thế để duy trì chức năng tuyến giáp. Bác sĩ cho biết ung thư tuyến giáp thể nhú phổ biến, diễn tiến âm thầm nhưng nếu phát hiện sớm, tỷ lệ sống sau 5 năm có thể tới 98%. Người dân được khuyến cáo siêu âm tuyến giáp định kỳ và đi khám ngay khi có dấu hiệu bất thường.

(Tên bệnh nhân đã được thay đổi)

Ba ca thủng dạ dày liên tiếp vì tự ý uống thuốc giảm đau

Các cơ sở y tế tại Phú Thọ, Quảng Ninh và Hà Nội liên tiếp tiếp nhận nhiều ca người cao tuổi bị thủng tạng do tự ý dùng thuốc. Tại Phú Thọ, cụ ông 75 tuổi đau bụng nhưng tự uống thuốc tại nhà khiến bệnh diễn tiến nhanh dẫn đến thủng tạng. Bệnh nhân nhập viện trong tình trạng bụng chướng, đau dữ dội và được phẫu thuật cấp cứu kịp thời. Tại Quảng Ninh, một người đàn ông 60 tuổi lạm dụng thuốc giảm đau và thuốc xương khớp không rõ nguồn gốc, gây viêm nặng dẫn đến thủng dạ dày; bệnh nhân đã được phẫu thuật nội soi khâu lỗ thủng và xuất viện sau 8 ngày.

Tại Hà Nội, cụ bà 85 tuổi nhập viện trong tình trạng viêm phúc mạc toàn thể do thủng ổ loét dạ dày - tá tràng sau nhiều ngày tự uống thuốc giảm đau điều trị đau cột sống, khiến các triệu chứng trở nặng và chậm trễ xử trí. Bệnh nhân sốc nhiễm trùng, nguy cơ tử vong cao nhưng được phẫu thuật cấp cứu kịp thời. Các bác sĩ khuyến cáo người dân tuyệt đối không tự kê đơn, không dùng thuốc không rõ nguồn gốc để tránh biến chứng nghiêm trọng như loét, xuất huyết hay thủng dạ dày - tá tràng, đặc biệt với người lớn tuổi có nhiều bệnh nền.

HIV tại Việt Nam đổi hướng lây truyền nguy hiểm hơn

HIV tại Việt Nam đang thay đổi đường lây truyền, tập trung vào nhóm nam quan hệ đồng giới trẻ (MSM), với Chemsex (quan hệ tình dục kèm sử dụng chất kích thích như Methamphetamine, Ketamine, GHB/GBL) trở thành yếu tố nguy hiểm làm tăng mạnh nguy cơ nhiễm và tái nhiễm. Theo ông Tống Văn Nam, Giám đốc Tổ chức cộng đồng Kết nối Trẻ, Chemsex đang trở thành “cơn bão ngầm”, khiến tỷ lệ HIV trong nhóm MSM tăng từ 7,4% (2016) lên 12,5% (2022) và chiếm 42,2% ca mắc mới năm 2024, độ tuổi chỉ 20 - 25. Dưới tác động của chất kích thích, hơn 70% người tham gia Chemsex không dùng bao cao su, dễ lây HIV và các bệnh STI. Người đang điều trị HIV cũng có nguy cơ tái nhiễm, tăng tải lượng virus do quên dùng ARV hoặc PrEP.

Nhiều người e ngại kỳ thị nên không tiếp cận dịch vụ y tế, khiến nguy cơ lây lan cao hơn. Các chương trình giảm hại hiện nay chưa đáp ứng đủ vì chủ yếu hướng tới người tiêm chích, thiếu mô hình tích hợp cho Chemsex. Ông Nam cho biết nhiều trường hợp trẻ tuổi phát hiện HIV chỉ sau vài tháng tham gia Chemsex, thể hiện mức độ nguy hiểm của xu hướng này.

Giải pháp được đề xuất gồm mô hình can thiệp tích hợp (HIV/STI - nghiện chất - sức khỏe tâm thần), tăng tiếp cận PrEP/PEP, chương trình giảm hại hành vi, cung cấp bao cao su - chất bôi trơn gốc nước - kim tiêm sạch, tạo môi trường y tế không phán xét và truyền thông qua nền tảng số. Ông Nam nhấn mạnh Chemsex đang làm HIV lan rộng nhanh hơn, thay đổi hoàn toàn đường lây truyền và đòi hỏi chiến lược toàn diện để bảo vệ người trẻ trước HIV.

Chất lượng không khí tại Hà Nội tiếp tục dự báo rất xấu, trường học được yêu cầu hạn chế hoạt động ngoài trời

Chất lượng không khí tại Hà Nội, Ninh Bình, Hưng Yên trong ngày 8 và 9/12 được dự báo tiếp tục ở mức rất xấu, nhiều thời điểm AQI vượt 230, ngưỡng tím - mức “rất không tốt cho sức khỏe”. Tối 7/12, Hà Nội ghi nhận AQI 230 và trở thành thành phố ô nhiễm nhất thế giới theo IQAir, chủ yếu do bụi mịn PM2.5 tích tụ khi miền Bắc bước vào giai đoạn nghịch nhiệt, ít gió và sương mù. Các trạm quan trắc như Đại học Bách khoa và 556 Nguyễn Văn Cừ ghi nhận nhiều giờ liền AQI vượt mốc 200. Dự báo ngày 8/12, nhiều địa phương như Hà Nội, Ninh Bình, Hưng Yên, Phú Thọ, Quảng Ninh đều ở ngưỡng tím; sang 9/12, thêm Hải Phòng, Bắc Ninh, Lạng Sơn, Thanh Hóa vượt ngưỡng 200.

Nguyên nhân chính đến từ khí thải giao thông, xây dựng, làng nghề, đốt rơm rạ, cộng với điều kiện thời tiết mùa đông khiến chất ô nhiễm không khuếch tán được. Trước diễn biến nghiêm trọng này, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã yêu cầu 7 tỉnh thành áp dụng biện pháp cấp bách: siết khí thải công nghiệp, tạm dừng hạng mục gây bụi, phân luồng giao thông, xử lý phương tiện xả khói đen, kiểm soát đốt rác và yêu cầu trường học hạn chế hoạt động ngoài trời khi AQI xấu. Bộ Y tế cảnh báo nhóm nhạy cảm cần tự bảo vệ sức khỏe trong những ngày ô nhiễm đặc biệt trầm trọng này.

Nữ giáo sư Mỹ chứng minh HPV gây ung thư hầu họng, chiến thắng giải VinFuture 3 triệu USD

GS. TS bác sĩ Maura Gillison cùng hai nhà khoa học Mỹ John T. Schiller và Aimee R. Kreimer giành giải chính VinFuture 2025 trị giá 3 triệu USD nhờ những đóng góp mang tính bước ngoặt trong hiểu biết, phòng ngừa và kiểm soát ung thư do virus HPV. Gillison là người đầu tiên chứng minh mối liên hệ nhân quả giữa HPV và ung thư vùng đầu cổ, mở ra hướng phân loại - điều trị hoàn toàn mới cho lĩnh vực này. Bà cho biết mất gần 40 năm sau tiêm vaccine HPV mới quan sát được sự thay đổi rõ rệt về tỷ lệ ung thư hầu họng. Xuất thân trong gia đình khoa học, Gillison theo đuổi dịch tễ học và y sinh, từ sớm quan tâm đến cơ chế bệnh học và yếu tố môi trường tác động đến sức khỏe.

Từ cuối những năm 1990, bà đặt câu hỏi vì sao ung thư hầu họng tăng mạnh ở nam giới Bắc Mỹ dù hút thuốc giảm. Năm 2000, công trình đăng trên Journal of the National Cancer Institute lần đầu chứng minh DNA HPV-16 có trong tỷ lệ cao khối u vùng hầu họng, xác lập HPV là tác nhân gây ung thư đầu cổ - độc lập với thuốc lá và rượu. Các nghiên cứu sau đó của Gillison tiếp tục củng cố bằng chứng, dự báo ung thư hầu họng do HPV ở nam sẽ vượt ung thư cổ tử cung ở nữ, đồng thời thay đổi hệ thống phân loại ung thư toàn cầu. Bà cũng đóng góp dữ liệu quan trọng để CDC Mỹ khuyến nghị tiêm vaccine HPV cho cả bé trai. Sự nghiệp của Gillison được đánh giá là mẫu hình “bác sĩ - nhà khoa học”, dẫn đến những thay đổi sâu rộng trong phòng ngừa, chẩn đoán và điều trị ung thư liên quan HPV.