Lắng nghe tiếng chim hót có thể làm dịu não bộ chúng ta

Chim hót và sức khỏe tâm thần: Mối liên hệ được chứng minh

Một nghiên cứu năm 2022 đăng trên Scientific Reports đã khảo sát khoảng 1.300 người trong vòng hai tuần, yêu cầu họ ghi lại cảm xúc và môi trường xung quanh ba lần mỗi ngày. Kết quả cho thấy: mỗi lần họ nghe hoặc thấy chim, mức độ hạnh phúc tinh thần đều tăng đáng kể – kể cả khi đã loại trừ ảnh hưởng từ không gian xanh như cây cối hay tiếng nước chảy.

Không dừng lại ở đó, một nghiên cứu khác cùng năm đã thử nghiệm bằng cách cho 295 người nghe sáu phút tiếng chim qua tai nghe. Kết quả: mức độ trầm cảm, lo âu và hoang tưởng đều giảm. Đặc biệt, hiệu quả mạnh hơn khi người tham gia nghe nhiều loài chim cùng lúc – tức âm thanh đa dạng càng tốt cho tâm lý.

Trái lại, khi nghe tiếng xe cộ ồn ào trong cùng thời lượng, người tham gia lại cảm thấy... trầm cảm hơn.

Một nghiên cứu từ Đại học Bang California năm 2020 còn tinh tế hơn: các nhà khoa học gắn loa giấu kín dọc đường mòn ở bang Colorado, phát ra các đoạn “hợp xướng giả” của chim để tạo cảm giác đa dạng sinh học. Sau khi người đi bộ hoàn tất chuyến đi, họ được khảo sát cảm xúc – và những ai nghe tiếng chim giả cảm thấy đầu óc "thoáng đãng" và tinh thần được phục hồi rõ rệt so với nhóm không nghe thấy gì.

Vì sao não bộ thích tiếng chim hót?

Có nhiều giả thuyết lý giải hiện tượng này. Theo nhà sinh thái học Clinton Francis – đồng tác giả nghiên cứu – tổ tiên chúng ta có thể đã học được rằng: khi rừng im ắng, không có tiếng chim hót, tức có điều gì đó nguy hiểm (như thú săn mồi đang rình). Ngược lại, tiếng chim líu lo đồng nghĩa với một môi trường an toàn, não bộ sẽ thả lỏng.

Mặt khác, theo tiến sĩ Cindy Frantz, việc lắng nghe thiên nhiên – đặc biệt là tiếng chim – là một hình thức “chánh niệm” tự nhiên: nó kéo ta về với khoảnh khắc hiện tại, không phán xét, không suy nghĩ miên man.

Khái niệm “sự hấp dẫn nhẹ nhàng” (soft fascination) được nhiều nhà khoa học sử dụng để mô tả trạng thái này: thiên nhiên thu hút sự chú ý vừa đủ – không quá mạnh mẽ như tiếng còi xe, đèn nhấp nháy – giúp não thư giãn mà vẫn tỉnh táo.

Không ngẫu nhiên khi việc nghe tiếng chim có thể làm dịu những vùng não liên quan đến căng thẳng và sự “nhai đi nhai lại suy nghĩ tiêu cực” (rumination) – một trong những dấu hiệu điển hình của trầm cảm.

Làm sao để đưa tiếng chim vào cuộc sống hàng ngày?

Mặc dù các nghiên cứu cho thấy bản ghi âm tiếng chim có hiệu quả, nhưng theo Francis, không gì sánh bằng tiếng chim thật ngoài thiên nhiên.

Bạn không cần đến rừng sâu. Những hành động đơn giản như đặt một máy cho chim ăn ở ban công, tải ứng dụng nhận dạng tiếng chim như Merlin Bird ID, hay chỉ đơn giản là mở cửa sổ vào buổi sáng – đều có thể mang âm thanh này đến gần hơn với bạn.

Theo Frantz, việc học tên các loài chim còn có thể giúp bạn kết nối sâu hơn với thiên nhiên – giống như khi ta biết tên một người bạn mới.

Và lần tới, khi bạn nghe tiếng sẻ réo rắt hay nhìn thấy một chú vàng anh hót vang từ tán cây, hãy dừng lại một chút. Hãy nghe. Vì đó không chỉ là tiếng chim – mà có thể là lời nhắn nhủ từ thiên nhiên rằng: bạn đang an toàn, đang sống, và mọi thứ rồi sẽ ổn.