Khoa học tiết lộ: Cảm thấy chán nản thật ra lại tốt cho não bộ chúng ta

Chán nản thật ra là trạng thái của một bộ não đang “nghỉ xả hơi”

Bạn có thể cảm thấy chán khi xem một bộ phim nhạt nhẽo, dự một cuộc họp dài lê thê hay khi con trẻ than “không có gì để làm”. Khi ấy, các mạng lưới trong não chuyển đổi nhiệm vụ: mạng chú ý giảm hoạt động, khả năng tập trung suy giảm. Mạng điều khiển – thứ giúp chúng ta duy trì tương tác – cũng rút lui.

Nhưng thay vì "tắt máy", bộ não bật sang chế độ khác, đó là chế độ mặc định (default mode network), nơi khởi nguồn của các suy nghĩ sâu xa, tự vấn, sáng tạo. Nói cách khác, khi bạn cảm thấy chán, bộ não đang đưa bạn vào chế độ “tư duy nội tâm”.

Vì sao sự chán nản lại cần thiết trong thời đại số?

Chúng ta đang sống trong thời kỳ "quá kích thích": lịch làm việc dày đặc, thời gian biểu kín mít, và một chiếc điện thoại không bao giờ rời tay. Sự bận rộn này, tuy có vẻ hiệu quả, nhưng khiến hệ thần kinh giao cảm – hệ thống phản ứng với căng thẳng – bị kích hoạt quá mức.

Trạng thái “luôn bật” khiến cơ thể mệt mỏi, khó ngủ, dễ cáu gắt và mất kết nối cảm xúc. Tệ hơn, người lớn đang vô tình truyền cho trẻ con thông điệp rằng: luôn phải làm gì đó, luôn phải bận rộn. Trong khi đó, chính việc không làm gì đôi khi lại là điều chúng ta cần nhất để tái tạo năng lượng.

5 lý do bạn nên… để bản thân chán nản một chút

Theo các nhà thần kinh học, cảm giác chán – nếu không kéo dài quá lâu – có thể mang lại những lợi ích bất ngờ:

1. Khơi dậy sự sáng tạo: Khi não không bị nhồi nhét thông tin, nó có không gian để tạo ra ý tưởng mới.
2. Phát triển tư duy độc lập: Trẻ em (và cả người lớn) học cách tự tìm thú vui, thay vì lệ thuộc vào màn hình hay lịch trình dày đặc.
3. Hỗ trợ cảm xúc: Thời gian rảnh giúp ta nhận diện cảm xúc thật, học cách ngồi yên với chính mình – điều quan trọng để quản lý lo âu.
4. Thoát khỏi vòng lặp “thỏa mãn tức thì”: Bớt thời gian với điện thoại giúp não không lệ thuộc vào dopamine – chất gây “nghiện lướt”.
5. Tái cân bằng hệ thần kinh: Chán là lúc hệ thần kinh có cơ hội phục hồi sau trạng thái “chiến hay chạy” kéo dài.

Chấp nhận sự ngắt quãng để sống lành mạnh hơn

Căng thẳng và lo âu đang gia tăng trên toàn cầu, đặc biệt ở giới trẻ. Trong khi chúng ta cố gắng sắp xếp từng phút giây để làm việc, học tập và giải trí, có thể ta đang tước đi một điều căn bản: sự yên tĩnh.

Cảm giác chán nản – thay vì là “kẻ thù” – có thể là chiếc cầu nối đưa ta trở lại với bản thân. Là không gian cho sự sáng tạo nảy mầm, cho cảm xúc được nhìn nhận, và cho hệ thần kinh được… thở.

Hãy học cách chấp nhận sự ngắt quãng. Đó không phải là thời gian chết – mà là không gian sống.