Khoa học khẳng định: Đi biển rất tốt cho não bộ!

Tâm trí thư giãn khi tiếp xúc với biển

Ngay từ bước chân đầu tiên lên cát, tâm trí bạn có thể trải qua trạng thái mà các nhà tâm lý học gọi là “phục hồi chú ý”. Đó là khi não bộ chuyển từ trạng thái căng thẳng sang một nhịp độ nhẹ nhàng hơn, ít tiêu hao năng lượng nhận thức hơn.

Một nghiên cứu với hơn 4.000 người tại Anh cho thấy, trong số các môi trường tự nhiên, vùng ven biển được đánh giá là mang lại cảm giác hồi phục tinh thần cao hơn cả rừng cây hay vùng núi. Điều gì khiến biển đặc biệt đến vậy?

Theo tác giả Catherine Kelly, chính không gian bao la, tiếng sóng dồn dập và cảm giác bất tận của đường chân trời giúp chúng ta tạm gác lại âu lo và cảm nhận mình là một phần nhỏ bé trong thế giới rộng lớn.

Cảm giác “choáng ngợp tích cực” này được chứng minh là có khả năng giảm căng thẳng, khơi dậy mục tiêu sống và khuyến khích hành vi vị tha.

Lý thuyết phục hồi chú ý (Attention Restoration Theory) cho rằng những cảnh quan “lôi cuốn nhẹ nhàng” – vừa đủ hấp dẫn để giữ sự chú ý nhưng không quá mãnh liệt – là lý tưởng nhất cho não bộ hồi phục. Sóng biển chính là ví dụ hoàn hảo.

Tác động sinh học từ sóng biển và nhịp điệu tự nhiên

Dù chưa có nghiên cứu chuyên sâu về ảnh hưởng của sóng biển lên thần kinh, các nhà khoa học đã chứng minh rằng việc nhìn vào các “hình học lặp lại” như sóng biển có thể điều chỉnh sóng não, giúp tăng tần số alpha – trạng thái gắn liền với thư giãn.

Nhà xã hội sinh thái biển Easkey Britton – đồng thời là một người lướt sóng – tin rằng sóng biển giúp chúng ta “hiện diện” tốt hơn, giảm rối loạn suy nghĩ và trầm tư tiêu cực.

Biển không chỉ làm dịu tâm trí – còn thúc đẩy vận động thể chất

Khi tâm trí được làm dịu, cơ thể còn có xu hướng vận động nhiều hơn – như đi bộ dài, bơi lội, ném bóng... Nghiên cứu chỉ ra rằng, môi trường biển thúc đẩy hoạt động thể chất kéo dài hơn so với các không gian xanh như công viên. Một phần vì người ta có xu hướng cảm nhận thời gian trôi chậm hơn khi ở gần nước.

Sự kết hợp giữa vận động kéo dài và giảm căng thẳng từ biển còn có thể cải thiện giấc ngủ. Một nghiên cứu năm 2024 trên gần 19.000 người tại 18 quốc gia cho thấy: những người thường xuyên đến biển hoặc công viên ít có nguy cơ thiếu ngủ (dưới 6 giờ mỗi đêm).

Giảm cảm giác đau – khoa học bắt đầu chứng minh

Liệu biển có thể giúp con người chịu đau tốt hơn? Đây từng là câu hỏi khó trả lời vì không thể “làm mù đôi” (double-blind) trong nghiên cứu thực địa – người tham gia rõ ràng biết mình đang ở biển hay không.

Nhưng với công nghệ thực tế ảo (VR), giới khoa học đang tiến xa hơn. Trong một nghiên cứu năm 2017, bệnh nhân nha khoa đeo kính VR mô phỏng cảnh biển khi điều trị – và kết quả cho thấy nhóm này có mức đau thấp hơn đáng kể so với nhóm nhìn thấy cảnh đô thị hay không nhìn gì cả.

Gần đây, nghiên cứu công bố trên Nature Communications (tháng 3/2025) đã sử dụng kỹ thuật fMRI để đo hoạt động não bộ khi 49 người xem cảnh biển, đô thị và trong nhà, đồng thời nhận kích thích điện nhẹ. Kết quả: cảnh thiên nhiên giúp giảm cảm giác đau và điều chỉnh các vùng não liên quan đến xử lý cơn đau.

Tăng sự gắn kết xã hội và hoài niệm tuổi thơ

Không chỉ chữa lành cá nhân, biển còn tăng sự gắn kết giữa con người. Các nhà nghiên cứu nhận thấy những gia đình đi biển cùng nhau thường cảm thấy gần gũi hơn, cởi mở hơn – đặc biệt là khi ra khỏi không gian nhà ở vốn dễ tạo căng thẳng.

Nhiều người trưởng thành khi trở lại biển sẽ sống lại ký ức tuổi thơ: xây lâu đài cát, chạy nhảy, bắt cá... Những trải nghiệm này giúp họ dễ kết nối với người khác và với chính bản thân.

Một công cụ xây dựng sức khỏe cộng đồng

Các nhà nghiên cứu như Mat White và Sabine Pahl hiện đang dẫn đầu các dự án kéo dài nhiều năm nhằm khám phá vai trò của biển trong việc tăng khả năng ứng phó với stress, tăng tính bền vững về tinh thần cho cộng đồng.

Họ hy vọng các dữ liệu ngày càng đầy đủ sẽ giúp hoạch định chính sách công và bảo vệ bờ biển – không chỉ vì môi trường, mà vì sức khỏe tinh thần con người.

“Chúng ta cần hiểu rằng: nếu có một nơi giúp ta cảm thấy khỏe mạnh, thì chúng ta cũng có trách nhiệm giữ cho nơi đó được ‘khỏe mạnh’,” Kelly kết luận.