Kháng kháng sinh có thể gây tử vong cao hơn cả ung thư

Trong bối cảnh vi khuẩn kháng thuốc đang ngày càng lan rộng, số ca tử vong do các bệnh nhiễm trùng không thể chữa trị đã vượt quá 1 triệu người mỗi năm và dự báo sẽ tăng mạnh vào năm 2050.

Khi thuốc kháng sinh không còn khả năng “kháng sinh”

Kháng sinh từng được coi là bước đột phá giúp con người vượt qua các bệnh nhiễm trùng nguy hiểm. Tuy nhiên, với sự gia tăng của các chủng vi khuẩn kháng kháng sinh, các bệnh nhiễm trùng thông thường nay trở thành mối đe dọa chết người. Ara Darzi, một bác sĩ phẫu thuật hàng đầu, cho biết hơn 1 triệu người đã tử vong mỗi năm do các bệnh nhiễm trùng không thể điều trị, và con số này có thể tăng gấp mười lần vào năm 2050, vượt qua số ca tử vong do ung thư.

Một trong những nguyên nhân chính dẫn đến kháng kháng sinh là việc lạm dụng kháng sinh, không chỉ trong y tế mà còn trong ngành nông nghiệp. Các loại thuốc này thường được kê đơn mà không có chẩn đoán chính xác, hoặc do tự chính người bệnh mua do giá thành rẻ và có tác dụng nhanh. Tình trạng này không chỉ gây nguy hiểm cho bệnh nhân mà còn tạo ra sự mong đợi sai lầm rằng kháng sinh là giải pháp cho mọi bệnh tật.

Darzi cho rằng đến năm 2030, không nên sử dụng kháng sinh một cách tùy tiện nếu như chẩn đoán xác định nguồn gốc bệnh không phải là do nhiễm khuẩn. Mục tiêu này đòi hỏi sự hợp tác trên toàn cầu, đầu tư vào công nghệ chẩn đoán, và thay đổi thói quen kê đơn thuốc của các bác sĩ. Tuy có những ngoại lệ như trường hợp nhiễm trùng huyết, nơi mà điều trị phải được tiến hành ngay lập tức, nhưng khi công nghệ xét nghiệm phát triển, số lượng ngoại lệ này sẽ giảm.

Thay đổi tư duy trong hệ thống y tế

Một trong những giải pháp tiềm năng là phát triển các công nghệ chẩn đoán nhanh chóng và chính xác. Các xét nghiệm tương tự như xét nghiệm COVID-19, mà bệnh nhân có thể tự thực hiện tại nhà, sẽ giúp xác định nguyên nhân của bệnh và từ đó điều trị đúng cách. Công ty Sysmex Astrego của Thụy Điển đã phát triển một xét nghiệm có thể phát hiện trong vòng 15 phút loại nhiễm trùng đường tiết niệu do vi khuẩn gây ra và xác định loại kháng sinh nào có thể điều trị hiệu quả trong vòng 45 phút. Tuy nhiên, thách thức hiện tại là chi phí của các xét nghiệm này cao hơn nhiều so với kháng sinh.

Quá trình chẩn đoán đã không được chú trọng và cần được đánh giá lại. Sự bùng phát của đại dịch COVID-19 đã phơi bày sự yếu kém trong năng lực xét nghiệm trên toàn cầu. Để kiểm soát khủng hoảng kháng kháng sinh, cần thay đổi tư duy của các chính trị gia và nhà quản lý y tế. Cung cấp cho bệnh nhân quyền tiếp cận các xét nghiệm chẩn đoán dễ dàng hơn cũng sẽ giúp cải thiện khả năng giám sát dịch bệnh và theo dõi sự lan truyền của các bệnh nhiễm trùng kháng thuốc.

Kháng kháng sinh không thể được kiểm soát chỉ bằng khoa học. Các loại kháng sinh mới, dù rất quan trọng, sẽ vô ích nếu không đi kèm với những thay đổi trong hành vi sử dụng thuốc. Darzi kêu gọi cần một phong trào toàn cầu để nâng cao nhận thức của cộng đồng về mối đe dọa này. Sự tham gia của công chúng là chìa khóa cho việc giải quyết khủng hoảng kháng kháng sinh, và điều này chính là trọng tâm của Sáng kiến Fleming mà Darzi đang dẫn dắt.

Cuối cùng, Darzi cảnh báo rằng đã tám năm trôi qua kể từ khi Liên Hợp Quốc đồng ý ngăn chặn sự gia tăng của các bệnh nhiễm trùng kháng thuốc, nhưng tiến bộ vẫn rất ít. Kháng sinh đã đóng vai trò nền tảng cho sự phát triển của y học trong suốt thế kỷ qua, và chúng ta cần giữ chúng hiệu quả để bảo vệ y tế toàn cầu trong thế kỷ tới.

Đọc thêm tại:

Ara Darzi on why antibiotic resistance could be deadlier than cancer (economist.com)