Rối loạn dị dạng cơ thể (BDD) là một tình trạng sức khỏe tâm thần. Người bệnh thường có nỗi ám ảnh về khuyết điểm ngoại hình mà người khác không thể nhận ra. Trong mắt họ, vấn đề cơ thể dù nhỏ bé cũng có thể gây tự ti, buồn bã, căng thẳng.
“Tôi không thể nhìn bản thân theo cách người khác nhìn tôi”, người đẹp 37 tuổi chia sẻ trong cuộc phỏng vấn với Sports Illustrated Swimsuit 2023. Cô cũng từng cởi mở về căn bệnh tâm lý của bản thân trong quá khứ.
Hội chứng này có nhiều điểm tương đồng với rối loạn ám ảnh cưỡng chế (OCD), khiến người bệnh đau khổ kéo dài. Một dạng điển hình của BDD là rối loạn ám ảnh về cơ bắp, thường ảnh hưởng đến nam giới.
BDD gây tổn hại cho sức khỏe tinh thần, lòng tự trọng của con người. Nhiều bệnh nhân vật lộn hàng ngày vì cảm giác lo lắng, trầm cảm, thậm chí có ý định tự tử. Họ trở nên ẩn dật, gặp khó khăn trong các mối quan hệ thường ngày.
Theo Ramani Durvasula, chuyên gia tâm lý học lâm sàng tại Đại học Bang California, chứng rối loạn dị dạng cơ thể khác với rối loạn ăn uống – tình trạng ám ảnh về cân nặng, thường dẫn đến hành vi tập luyện và ăn kiêng cực đoan.
Mối bận tâm của người mắc hội chứng BDD thường không đến từ các vấn đề hiện hữu như vết sẹo, chiều cao hay tình trạng thừa cân. Các khiếm khuyết khiến đôi khi rất nhỏ so với mức độ đau khổ, lo lắng nó gây ra, tiến sĩ Durvasula giải thích. Đây là lý do vì sao nhiều người có ngoại hình ưu tú vẫn cảm thấy tự ti.
Nguyên nhân
Theo các chuyên gia tại Hiệp hội Rối loạn Lo âu Mỹ, không có nguyên nhân cụ thể gây ra BDD. Căn bệnh thường ảnh hưởng đến khoảng một trên 50 người Mỹ, tỷ lệ mắc bệnh ở nam và nữ giới là như nhau.
Chứng rối loạn thường xuất hiện ở độ tuổi thiếu niên, thời điểm đặc biệt khó khăn với những người trẻ vì cơ thể có nhiều thay đổi.
Ann Kearney-Cooke , nhà tâm lý học ở Cincinnati, cho biết trong một số trường hợp, bệnh có khuynh hướng di truyền. Ở các ca bệnh khác, chứng rối loạn được kích hoạt sau trải nghiệm tiêu cực thời thơ ấu, chẳng hạn bị lạm dụng, bỏ bê hoặc bắt nạt. Người bệnh từ đó trở nên nhạy cảm với những khiếm khuyết về ngoại hình.
Văn hóa cũng là yếu tố gây bệnh. Theo bà Kearney-Cooke, chủ nghĩa hoàn hảo làm một số người gia tăng nỗi ám ảnh về bản thân. Bệnh không thể tự khỏi, không điều trị được, mức độ trầm trọng gia tăng theo thời gian.
Triệu chứng
Các dấu hiệu mắc bệnh biểu hiện khác nhau ở mỗi người, song triệu chứng nổi bật là thường xuyên bận tâm về một khuyết điểm ngoại hình. Điều này khiến người bệnh có các hành vi ám ảnh như soi gương thời gian dài, chụp nhiều ảnh bằng điện thoại để tự đánh giá khuyết điểm. Họ thường cảm thấy bối rối, xấu hổ hoặc cố gắng che đậy vấn đề của bản thân, tìm kiếm sự trấn an và so sánh mình với người khác. Điều này trở nên nghiêm trọng hơn trong thời đại truyền thông xã hội.
Ngoài tác hại về tâm lý, chứng rối loạn có thể gây ra những thiệt hại về tài chính. Trong nhiều trường hợp, người bệnh quyết định phẫu thuật thẩm mỹ, tham gia các khóa trị liệu da liễu đắt tiền, can thiệp nha khoa. Theo các chuyên gia, hành vi này tạm thời làm giảm sự đau khổ. Tuy nhiên, cảm giác ám ảnh vẫn tồn tại, tích tụ theo thời gian, khiến các nhu cầu tăng lên. Từ đó, người bệnh tiếp tục tìm kiếm các dịch vụ y tế giúp thay đổi ngoại hình như một vòng luẩn quẩn.
Chẩn đoán
Hiện chưa có loại xét nghiệm phổ quát để chẩn đoán căn bệnh này. Những người nghi mắc bệnh có thể trao đổi với chuyên gia y tế hoặc bác sĩ tâm lý để có đánh giá chính xác hơn.
Theo tiến sĩ Durvasula, các bác sĩ thường xem xét nỗi ám ảnh, mối bận tâm của một người có ảnh hưởng đến cuộc sống họ, gây “tác động xấu về mặt xã hội và nghề nghiệp” hay không.
“Chẳng hạn, một số người tốn quá nhiều thời gian hoặc tiền bạc cho nỗi lo về ngoại hình đến mức không thể đi học hoặc không có việc làm. Họ không giao tiếp với bạn bè, không còn có kết nối xã hội”, Durvasula nói.
BDD có thể điều trị được, nhưng không thể chữa khỏi hoàn toàn. Các lựa chọn điều trị khác nhau đối với từng bệnh nhân, song bác sĩ thường đề xuất kết hợp liệu pháp nhận thức hành vi và thuốc men.
“Chúng tôi cố gắng dạy mọi người cách xác định đâu là suy nghĩ của họ, cách họ chống lại những tư tưởng lệch lạc của mình”, Kearney-Cooke nói.
Thục Linh
Theo VnExpress
