Hội chứng “Alice ở xứ sở thần tiên”
Khi series phim đình đám "Alice in Borderland" gây sốt trở lại, kéo theo nhiều tò mò về những “thế giới méo mó” trong tâm trí thì trùng hợp thay, có hẳn một rối loạn thần kinh cũng mang cái tên mỹ miều không kém: "Alice in Wonderland”, hãy "Alice ở xứ sở thần tiên".
*Tên gọi thú vị này xuất phát từ năm 1955, khi bác sĩ tâm thần người Anh John Todd mô tả hội chứng và lấy cảm hứng từ cuốn “Alice ở xứ sở thần tiên” của Lewis Carroll. Trong truyện, Alice liên tục trải qua cảm giác to nhỏ thất thường, rất giống những gì bệnh nhân AIWS gặp phải. Có giả thuyết rằng chính Carroll cũng từng có trải nghiệm tương tự, nhưng không thể xác nhận chắc chắn.
Khi não khiến thế giới trở nên méo mó
Hội chứng “Alice in Wonderland” (viết tắt là AIWS), hay "Alice ở xứ sở thần tiên, là một rối loạn hiếm gặp của não bộ, khiến cho cách bạn nhìn và cảm nhận về thế giới xung quanh hoặc chính cơ thể mình trở nên đảo lộn. Người mắc có thể thấy đồ vật to nhỏ khác thường, khoảng cách bị méo mó, thậm chí cảm nhận cơ thể mình dài ra, ngắn lại hay tách rời khỏi thực tại. Nghe quen quen cũng phải thôi, tên hội chứng lấy cảm hứng từ nhân vật Alice trong truyện thiếu nhi nổi tiếng, khi cô bé lúc thì trở nên khổng lồ, lúc lại bé tí xíu.
AIWS xuất hiện nhiều nhất ở trẻ em và thiếu niên. Một số nghiên cứu cho thấy, khá nhiều bạn trẻ từng trải qua những cơn méo mó thị giác hoặc cảm giác tương tự, nhưng thường chỉ diễn ra chớp nhoáng và biến mất nhanh.
Vì các cơn thường ngắn, không để lại dấu vết và chưa có tiêu chuẩn chẩn đoán thống nhất, AIWS dễ bị bỏ sót hoặc chẩn đoán nhầm thành các rối loạn khác. Số ca kéo dài đủ nghiêm trọng để phải nhập viện được ghi nhận rất ít trong y văn.
Cơ chế gây ra cảm giác kỳ lạ
Thông qua các giác quan như mắt, tai, não bộ giúp chúng ta định vị bản thân trong không gian. Nhưng khi mắc phải hội chứng AIWS, quá trình này bị “lỗi”. Người bệnh có thể cảm thấy bàn tay, đầu hoặc toàn thân to lên hay nhỏ lại bất thường, đồ vật xung quanh thì cũng bỗng nhiên phóng to, thu nhỏ, gần hơn hay xa hơn so với thực tế. Thậm chí, có trường hợp, một số người còn cảm nhận như đang đứng ngoài cơ thể rồi tự nhìn lại chính mình, hoặc thấy thời gian trôi quá chậm hay quá nhanh. Các hiện tượng này có thể khiến người bệnh hoang mang, sợ hãi, nhưng bản thân chúng hiếm khi gây nguy hiểm nếu chỉ xảy ra thoáng qua.
AIWS không phải một bệnh duy nhất mà là biểu hiện của nhiều tình trạng khác nhau. Nguyên nhân phổ biến nhất là đau nửa đầu, đặc biệt ở giai đoạn tiền triệu trước khi cơn đau xuất hiện.
Nhiễm trùng cũng là yếu tố hay gặp, nhất là ở trẻ em, bao gồm virus Epstein-Barr, cúm A/H1N1, thủy đậu, sốt thương hàn, Lyme, hay sốt đỏ tươi. Một số trường hợp khác liên quan đến động kinh, đột quỵ, rối loạn tâm thần như trầm cảm hoặc tâm thần phân liệt.
Một số thuốc thông thường, đặc biệt thuốc ho, thuốc hen, thuốc chống động kinh, cũng có thể gây tác dụng phụ tương tự. Ngoài ra, chất kích thích, ma túy ảo giác hoặc các bệnh hiếm về não cũng có thể dẫn đến AIWS.
Điều quan trọng là AIWS không lây từ người sang người. Dù nguyên nhân gốc có thể là bệnh truyền nhiễm, nhưng bản thân hội chứng chỉ là hậu quả của cách não phản ứng chứ không phải bệnh truyền nhiễm.
Cách chẩn đoán
Vì AIWS hiếm gặp và thường hết nhanh, hiện chưa có xét nghiệm đặc hiệu nào để xác định bệnh.
Bác sĩ sẽ chủ yếu dựa vào mô tả triệu chứng của bệnh nhân, kết hợp khám thần kinh để kiểm tra các chức năng não khác. Trong một số trường hợp, bác sĩ có thể chỉ định chụp MRI hoặc CT để loại trừ u não hay tổn thương mạch máu, làm xét nghiệm dịch tủy nếu nghi nhiễm trùng, hoặc đo điện não đồ (EEG) nếu nghi động kinh.
Mục tiêu là tìm ra nguyên nhân gốc, vì đôi khi AIWS chỉ là tín hiệu cảnh báo của bệnh nghiêm trọng hơn.
Điều trị và chăm sóc
Hiện tại, chúng ta không có thuốc riêng cho AIWS, cách chữa hiệu quả nhất là xử lý nguyên nhân gây ra nó.
Ví dụ, nếu cơn AIWS do đau nửa đầu, bác sĩ sẽ điều trị phòng và cắt cơn migraine. Nếu do nhiễm trùng, bác sĩ sẽ có thuốc kháng virus hoặc kháng sinh phù hợp. Trong trường hợp nếu do tác dụng phụ thuốc thì có thể đổi sang loại khác. Khi nguyên nhân được giải quyết, triệu chứng AIWS thường sẽ tự biến mất.
Hầu hết các cơn AIWS chỉ kéo dài vài phút đến vài giờ và tự hết mà không để lại di chứng. Tuy nhiên, người bệnh không nên chủ quan, đặc biệt nếu đây là lần đầu xuất hiện hoặc kèm theo các dấu hiệu nguy hiểm như yếu liệt, méo miệng, khó nói, sốt cao, co giật, đau đầu dữ dội hay thay đổi tính cách. Những tình huống này có thể là biểu hiện của đột quỵ, viêm não hoặc bệnh lý thần kinh cấp tính và cần được cấp cứu ngay.
