Giải mã hoóc môn dopamine – Anna Lembke

Đây là 360 Độ Khỏe – Podcast chia sẻ những cuốn sách thú vị về Sức khỏe, thuộc series Podcast Nghe Để Khỏe từ trang mạng xã hội Doctor247.  

Trong cuộc sống ngày càng hiện đại, và công nghệ tác động lên hầu hết mọi hoạt động như hiện nay, nhiều người bị cuốn theo nhịp sống thường ngày như lướt net trên smartphone hàng giờ, xem vô số clip Tiktok đến quên ăn, quên ngủ. 

Không ít người cũng sẵn sàng tiêu tốn thời gian, tiền bạc, sức khỏe vào các thú vui dễ nghiện như tiệc tùng thâu đêm, mua sắm thả ga… Họ cho rằng đây là hình thức để “xả stress”, giảm căng thẳng, song thực chất là cách chạy trốn nỗi đau và đánh lạc hướng bản thân.   

Trong khi đó, những hoạt động lành mạnh như đọc sách trao dồi kiến thức, tập luyện thể thao, nấu ăn cùng người thân trong gia đình… lại không được số đông thường xuyên lựa chọn. 

Những thực tế xã hội trên được tác giả Anna Lembke ghi nhận trong cuốn sách Giải mã hoóc môn Dopamine. Bản tiếng Việt do NXB Thế giới ấn hành năm 2023, được 360 Độ Khỏe giới thiệu trong tập podcast hôm nay.   

Anna Lembke là bác sĩ tâm thần, giáo sư tại Đại học Stanford (Mỹ). Dựa trên những câu chuyện có thật ghi nhận trong quá trình chữa trị bệnh nhân, tác giả viết cuốn sách để trình bày những nghiên cứu khoa học về nhu cầu và ham muốn của con người. Đồng thời chia sẻ kinh nghiệm giúp các bệnh nhân phục hồi sức khoẻ thân tâm. 

Trong cuốn sách, tác giả cung cấp cơ chế giải thích cho những thú vui tiêu khiển, dựa trên cán cân lạc thú – nỗi đau của con người. Đây là một mô hình mới nổi trong lĩnh vực khoa học thần kinh. 

 Hãy hình dung trong não bạn có một cán cân với hai đầu, một bên là lạc thú (hay khoái lạc) và bên còn lại là nỗi đau. Khoảnh khắc bạn cảm thấy buồn chán khi đang ngồi học bài hay làm việc gì đó là khi cán cân trong não đang nghiêng về phía nỗi đau. Bạn sẽ có xu hướng tìm kiếm những thứ kích hoạt hoóc môn dopamine ngay lập tức như lướt Facebook, xem TikTok nhằm để cán cân nghiêng về phía lạc thú. 

 Khi nói đến vai trò của hoóc môn dopamine, các nghiên cứu khoa học chỉ ra rằng, loại hoóc môn hạnh phúc này được sử dụng để đo khả năng gây nghiện của mọi trải nghiệm. Càng nhiều dopamine trên đường dẫn truyền của não, khả năng gây nghiện càng cao. 

 Những hành vi gây nghiện làm kích hoạt dopamine như hút thuốc, nhậu nhẹt, mua sắm quá đà, lướt mạng xã hội, chụp ảnh tự sướng… được cho là mang hiệu quả ngay lập tức. Chính vì điều này khiến nhiều người ngày càng đắm chìm trong thế giới của những ảo giác, hưng cảm nhất thời. 

 Dần dần, những thói quen lệch lạc bắt đầu gây hại đến sức khỏe thể chất, tinh thần và các mối quan hệ trong xã hội. Tác giả còn đưa ra trường hợp ví dụ như anh chàng sinh viên David nghiện đủ thứ thuốc an thần và mỗi ngày phải nốc hàng tá thuốc mới tỉnh táo. 

 Giáo sư Anna Lembke là nhà khoa học hàng đầu về thần kinh và tâm thần, song nội dung trình bày trong sách của tác giả không khô khan. Ngược lại, sách chứa nhiều câu chuyện thực tế, bám sát các hành vi của con người trong xã hội ngày nay. 

360 Độ Khỏe hy vọng rằng, thông qua các câu chuyện kèm lý giải của tác giả trong Giải mã Dopamine, độc giả có thể tránh xa những lối sống, thói quen tưởng chừng như vô hại nhưng lại tiềm ẩn mối nguy đến sức khỏe thể chất lẫn tinh thần. Từ đó, mỗi người tự điều chỉnh lối sống, hướng tới trạng thái cân bằng lành mạnh và tích cực hơn.