Con người và trí tuệ nhân tạo (AI) “teamwork” hiệu quả nhất ở nhiệm vụ nào?

Một nghiên cứu mới từ Trung tâm Trí tuệ Tập thể MIT cho thấy sự hợp tác giữa con người và trí tuệ nhân tạo (AI) có thể mang lại hiệu quả cao, nhưng mức độ thành công phụ thuộc vào loại nhiệm vụ. AI hoạt động hiệu quả hơn trong các nhiệm vụ ra quyết định, trong khi các nhóm kết hợp con người – AI lại đạt thành tích tốt hơn trong các nhiệm vụ sáng tạo. Nghiên cứu này gợi ý rằng các tổ chức nên sử dụng AI một cách chiến lược, tận dụng tối đa khả năng phân tích dữ liệu của AI và khai thác tính sáng tạo của con người.

Ý tưởng về kết hợp khả năng sáng tạo của con người và sức mạnh phân tích của AI

Ý tưởng về sự kết hợp giữa khả năng sáng tạo của con người và sức mạnh phân tích của AI để đưa ra các quyết định quan trọng và giải quyết các vấn đề phức tạp đang dần thu hút sự chú ý. Tuy nhiên, một nghiên cứu mới từ Trung tâm Trí tuệ Tập thể MIT (CCI) cho thấy viễn cảnh này có thể phức tạp hơn nhiều so với những gì chúng ta từng nghĩ.

Nghiên cứu, được công bố trên tạp chí Nature Human Behaviour dưới tiêu đề “Khi sự kết hợp giữa con người và AI trở nên hữu ich,” là phân tích tổng hợp quy mô lớn đầu tiên nhằm hiểu rõ hơn khi nào sự kết hợp giữa con người và AI mang lại hiệu quả và khi nào thì không.

Nghiên cứu cho thấy rằng việc kết hợp con người và AI để thực hiện các nhiệm vụ ra quyết định thường không mang lại hiệu quả như mong đợi; ngược lại, các nhóm người – AI lại có nhiều tiềm năng trong các nhiệm vụ sáng tạo. Nghiên cứu do Michelle Vaccaro, nghiên cứu sinh tại MIT và cộng tác viên của CCI, cùng với các giáo sư tại MIT Sloan, Abdullah Almaatouq và Thomas Malone thực hiện, được công bố trong bối cảnh nhiều tổ chức đang quan tâm đến ảnh hưởng của AI đối với lực lượng lao động.

Thay vì tập trung vào việc dự đoán mất việc làm, Malone cho biết ông và nhóm của mình muốn khám phá các câu hỏi khác quan trọng hơn: Khi nào con người và AI làm việc cùng nhau hiệu quả nhất? Và các tổ chức có thể làm gì để tạo ra các hướng dẫn nhằm đảm bảo sự thành công của những mối quan hệ hợp tác này?

Nhóm nghiên cứu đã thực hiện phân tích tổng hợp trên 370 kết quả về sự kết hợp giữa AI và con người trong nhiều nhiệm vụ khác nhau từ 106 thí nghiệm được công bố từ tháng 1 năm 2020 đến tháng 6 năm 2023. Các nghiên cứu đều so sánh ba phương pháp thực hiện nhiệm vụ: hệ thống chỉ có con người, hệ thống chỉ có AI và sự hợp tác giữa con người và AI. Mục tiêu của phân tích tổng hợp là xác định các xu hướng chung của việc kết hợp này.

Kết quả của thí nghiệm

Nhóm nghiên cứu phát hiện rằng, trung bình các nhóm người – AI hoạt động tốt hơn so với khi con người làm việc một mình nhưng không vượt trội hơn các hệ thống AI làm việc độc lập. Tuy nhiên cũng có một số trường hợp ngược lại cho thấy, sử dụng con người hoặc AI độc lập có thể hiệu quả hơn.

Vaccaro nói: “Có một giả định phổ biến rằng việc tích hợp AI vào quy trình sẽ luôn giúp nâng cao hiệu suất – nhưng nghiên cứu của chúng tôi cho thấy điều đó không phải lúc nào cũng đúng.”

Nhóm nghiên cứu cũng xác định được một số yếu tố ảnh hưởng đến cách để con người và AI làm việc cùng nhau. Ví dụ, trong các nhiệm vụ ra quyết định như phân loại các video giả mạo (deep fakes), dự đoán nhu cầu, và chẩn đoán y khoa, các nhóm người – AI thường không hiệu quả bằng AI làm việc độc lập.

Tuy nhiên, trong nhiều nhiệm vụ sáng tạo như tóm tắt bài đăng trên mạng xã hội, trả lời câu hỏi qua trò chuyện, hoặc tạo nội dung và hình ảnh mới, sự hợp tác này lại có kết quả tốt hơn so với làm việc riêng lẻ. Malone cho rằng trong khi AI trong những năm gần đây chủ yếu được sử dụng để hỗ trợ ra quyết định bằng cách phân tích lượng lớn dữ liệu, cơ hội triển vọng nhất của sự kết hợp người – AI hiện nay là trong các lĩnh vực sáng tạo, như tạo văn bản, hình ảnh, âm nhạc và video.

Đội nghiên cứu suy luận rằng lợi thế của sự hợp tác trong lĩnh vực sáng tạo là do tính hai mặt của nó: các nhiệm vụ này đòi hỏi tài năng của con người như sáng tạo, hiểu biết và nhận thức, nhưng đồng thời cũng bao gồm công việc lặp đi lặp lại, nơi AI phát huy tác dụng.

Thiết kế một bức tranh, chẳng hạn, đòi hỏi cả cảm hứng nghệ thuật, nơi con người vượt trội, và sự tỉ mỉ trong chi tiết, nơi AI tỏa sáng. Tương tự, viết và tạo nhiều loại tài liệu văn bản cần kiến thức và hiểu biết từ con người, nhưng cũng bao gồm các quy trình tự động như điền các mẫu văn bản.

Vaccaro chia sẻ thêm: “Có rất nhiều tiềm năng trong việc kết hợp con người và AI, nhưng chúng ta cần suy nghĩ kỹ hơn về cách thực hiện… Hiệu quả không chỉ phụ thuộc vào hiệu suất ban đầu của từng bên, mà còn vào cách phối hợp và bổ trợ cho nhau.”

Tối ưu hóa sự hợp tác

Nhóm nghiên cứu cho rằng các phát hiện của họ mang lại nhiều bài học hữu ích cho các tổ chức muốn triển khai AI vào môi trường làm việc. Trước tiên, Vaccaro nhấn mạnh tầm quan trọng của việc đánh giá xem liệu nhóm người – AI có thực sự hiệu quả hơn khi so với từng bên làm việc độc lập hay không. Cô nói: “Nhiều tổ chức có thể đang đánh giá quá cao hiệu quả của các hệ thống hiện tại… Họ cần nắm rõ tình trạng hiệu quả của hệ thống.”

Tiếp theo, các tổ chức cần xác định các nhiệm vụ mà AI có thể hỗ trợ tốt hơn. Nghiên cứu chỉ ra rằng AI đặc biệt hữu ích trong các công việc sáng tạo, vì vậy các tổ chức nên xem xét loại hình công việc sáng tạo nào có thể ứng dụng AI.

Cuối cùng, các tổ chức cần thiết lập các hướng dẫn và cơ chế giám sát vững chắc cho việc sử dụng AI. Ví dụ, họ có thể xây dựng quy trình tận dụng thế mạnh bổ trợ giữa con người và AI. Hãy để AI đảm nhận các nhiệm vụ nghiên cứu, nhận diện mẫu, dự đoán và phân tích dữ liệu, trong khi con người đảm nhận các kỹ năng phát hiện những khác biệt nhỏ và ứng dụng bối cảnh phù hợp.

Malone kết luận: “Khi chúng ta tiếp tục khám phá tiềm năng của sự hợp tác này, rõ ràng rằng tương lai không chỉ nằm ở việc thay thế con người bằng AI mà còn ở việc tìm ra những cách sáng tạo để họ làm việc cùng nhau một cách hiệu quả.”