Collagen: Liệu có thật sự "thần thánh" như quảng cáo?
Từ lời hứa chống nhăn da đến hỗ trợ khớp và cơ bắp, các sản phẩm bổ sung collagen đang phủ sóng mạnh mẽ từ sàn thương mại điện tử cho đến phòng gym.
Collagen là gì và được lấy từ đâu?
Collagen là loại protein dồi dào nhất trong cơ thể, tạo cấu trúc cho da, xương, khớp và mô liên kết.
Khi chúng ta già đi, quá trình sản sinh collagen tự nhiên chậm lại – là lý do vì sao da chảy xệ, nếp nhăn xuất hiện và khớp gối có thể kêu lạo xạo.
Để bù đắp sự thiếu hụt đó, hàng loạt sản phẩm collagen đã ra đời, từ dạng bột, viên nang, nước uống đến kẹo dẻo. Tuy nhiên, cần biết rằng collagen chỉ có trong động vật – chủ yếu từ da, xương hoặc sụn của bò, cá, heo, gà.
Các sản phẩm gọi là “collagen thực vật” thực chất không chứa collagen, mà là vitamin C, kẽm, hoặc axit amin giúp cơ thể tự tổng hợp collagen.
Tác dụng thật sự đến đâu?
Vấn đề nằm ở chỗ: khi uống collagen, cơ thể sẽ phân giải nó thành các axit amin như bất kỳ loại protein nào khác. Không có gì đảm bảo những axit amin đó sẽ quay lại tạo thành collagen cho da hay khớp. Theo bác sĩ da liễu Anjali Mahto tại London, "hiện chưa có bằng chứng vững chắc cho thấy collagen uống vào sẽ đến đúng chỗ bạn muốn".
Một số nghiên cứu cho thấy collagen thủy phân có thể giúp da cải thiện độ ẩm và độ đàn hồi – nhưng đa phần nghiên cứu này có quy mô nhỏ, thời gian ngắn và do các công ty sản xuất tài trợ.
Cơ quan An toàn Thực phẩm Châu Âu (EFSA) thậm chí chưa cấp phép bất kỳ tuyên bố sức khỏe nào liên quan đến collagen. Nguyên nhân? Thiếu bằng chứng trên người, hoặc nghiên cứu chưa đạt chất lượng.
Nguy cơ không nằm ở tác dụng phụ, mà ở túi tiền
Dù bổ sung collagen không gây hại rõ ràng, nhưng chi phí cho các sản phẩm này là không nhỏ. Nhiều người tiêu tốn hàng chục triệu mỗi năm mà chưa thấy hiệu quả cụ thể.
Trong khi đó, thay vì đầu tư vào bột collagen, các chuyên gia khuyến khích một chế độ ăn giàu protein, vitamin C, rau củ và ngủ đủ giấc – những yếu tố đã được chứng minh giúp cải thiện sức khỏe làn da và xương khớp.
Một số lo ngại về môi trường cũng được đặt ra, khi collagen lấy từ bò được cho là có liên hệ đến nạn phá rừng ở Brazil. Ngoài ra, collagen và gelatin từ động vật từng được nghi ngờ là yếu tố nguy cơ cho bệnh prion (TSE), dù nghiên cứu gần đây cho thấy rủi ro này cực kỳ thấp.
Khi nào nên cân nhắc sử dụng collagen?
Một số vận động viên hoặc người bị loãng xương, viêm khớp có thể thấy collagen hữu ích – đặc biệt khi kết hợp cùng vitamin C và luyện tập. Một nghiên cứu nhỏ tại Anh cho thấy, khi uống collagen thủy phân kết hợp với bài tập kháng lực, cơ thể tạo ra nhiều collagen mới hơn. Tuy nhiên, hiệu quả này giảm đi ở người lớn tuổi, và còn cần nhiều nghiên cứu độc lập hơn.
Tiến sĩ David Hunter – chuyên gia thấp khớp tại Đại học Sydney – cho biết: "Chúng tôi chưa đưa collagen vào thử nghiệm lâm sàng chính thức vì chưa đủ bằng chứng". Thay vào đó, ông ưu tiên các thảo dược như chiết xuất vỏ thông, Boswellia hoặc curcumin có hiệu quả rõ ràng hơn với viêm khớp.
Nếu bạn muốn thử collagen, hãy xác định rõ mục tiêu, theo dõi phản ứng của cơ thể trong 4–8 tuần, và tham khảo ý kiến bác sĩ nếu có bệnh lý gan, thận hoặc đang dùng thuốc khác.
Dù không có câu trả lời duy nhất cho tất cả mọi người, điều chắc chắn là: một lối sống lành mạnh, ăn uống đủ chất, ngủ ngon và chăm sóc da đúng cách sẽ mang lại lợi ích bền vững hơn bất kỳ loại viên uống nào.
