CEO Toàn Nguyễn - The Craft House: Hành trình 1 thập kỷ đánh thức thủ công Việt

Gói gọn hành trình một thập kỷ đầy thăng trầm trong tập 3 của vodcast Thức Thời, cuộc đối thoại giữa Host - nhà báo Khổng Loan và khách mời - CEO Toàn Nguyễn, đã mở ra nhiều tầng sâu về triết lý kinh doanh và nghệ thuật quản trị.

Doctor247 trân trọng giới thiệu đến độc giả bản biên tập cho chuyên mục Thought Leadership từ cuộc trò chuyện này.

Xuất thân từ lĩnh vực tài chính và toán học - nơi đề cao tính logic, cơ duyên nào đã khiến anh rẽ hướng sang một lĩnh vực nghệ thuật thủ công?

Thực ra, tôi là người rất logic. Tôi sẽ không làm nếu không tìm thấy lý do đủ lớn để thuyết phục bản thân. Tôi rất tâm đắc câu nói "Connecting the dots" của Steve Jobs. Hành trình này là sự kết nối những điểm chạm trong quá khứ.

Trước khi lập The Craft House, tôi từng làm xuất khẩu bánh kẹo thủ công theo mô hình OEM. Dù sản phẩm "Made in Vietnam" nhưng thế giới không biết người Việt làm ra nó. Tôi bắt đầu kinh doanh trên Amazon từ năm 2008 và nhận ra sức mạnh của thương mại điện tử. Tôi hiểu rằng, muốn đưa hàng Việt ra thế giới, mình phải làm chủ ba thứ, theo thứ tự là Sản phẩm, Kênh bán hàng và Thương hiệu. Đó là lý do The Craft House ra đời - một hệ sinh thái để hiện thực hóa khát vọng đó.

Anh ví von 10 năm qua chỉ mới là giai đoạn "xây nền". Vậy những thách thức lớn nhất trong giai đoạn đó là gì?

Khó khăn nhất là sự bắt đầu. Tôi bước vào nghề với con số 0 tròn trĩnh về kiến thức nghệ thuật. Ba năm đầu tiên là chuỗi ngày loay hoay tìm công thức sản phẩm.

Nhưng dũng cảm không phải là làm những gì mình đã biết, mà là dám bước vào vùng đất chưa ai chỉ đường. Đến nay, chúng tôi đã phát triển hơn 1.000 sản phẩm thuộc 4 thương hiệu khác nhau. Tuy nhiên, tôi chưa gọi đó là thành tựu. Với tôi, 10 năm qua là để định hình và đứng vững. 10 năm tới mới là giai đoạn "Growth" - tăng trưởng thực sự.

Đưa sản phẩm thủ công ra nước ngoài là ước mơ của nhiều doanh nghiệp Việt. Theo anh, đâu là công thức để thành công?

Nhiều người nghĩ chỉ cần sản phẩm tốt là đủ. Nhưng sản phẩm chỉ là chiếc chìa khóa đầu tiên. Để mở được cánh cửa ra thế giới, bạn cần 3 chiếc chìa khóa hoạt động song song:

1. Sản phẩm: Nền tảng cốt lõi.
2. Kênh bán hàng: Con đường đưa sản phẩm đến tay khách hàng.
3. Thương hiệu: Yếu tố xây dựng niềm tin và sự trung thành.

Nhiều Founder thường nhảy cóc sang làm thương hiệu (storytelling) quá sớm. Nhưng bạn phải vững sản phẩm và kênh bán hàng trước đã. Người lãnh đạo giống như nhạc trưởng, phải giữ cân bằng để ba yếu tố này vận hành hài hòa.

Khách hàng quốc tế và khách hàng nội địa có cách tiếp nhận sản phẩm rất khác nhau. Anh giải bài toán này như thế nào?

Chính xác. Với khách hàng trong nước, chúng tôi bán câu chuyện văn hóa, cảm xúc và sự tự hào dân tộc. Nhưng với khách quốc tế, đặc biệt trên các sàn thương mại điện tử, họ không quan tâm bạn là ai. Họ nhìn vào thiết kế, công năng, độ hoàn thiện và giá cả.

Vì vậy, sản phẩm của The Craft House phải mang một "ngôn ngữ thiết kế" phù hợp với thị trường mục tiêu. Ví dụ, bộ cờ vua Regal Chess Set của chúng tôi mang phong cách hoàng gia Châu Âu để phục vụ khách phương Tây, nhưng vẫn giữ được cái hồn tỉ mỉ của người thợ Việt. Đó là cách chúng tôi để sản phẩm tự cất tiếng nói.

Làm một sản phẩm thủ công thì dễ, nhưng làm hàng nghìn sản phẩm "mười cái như một" là thách thức lớn về quản trị chất lượng (QC). Anh cân bằng điều này ra sao?

Trong thủ công, "10 cái như 1" chưa chắc đã tốt, vì nó sẽ biến thành hàng công nghiệp đại trà. Sự chênh lệch nhẹ về vân gỗ hay màu sắc chính là vẻ đẹp độc bản.

Tuy nhiên, sự khác biệt phải nằm trong giới hạn. Nứt, gãy là lỗi; lệch màu nhẹ là nghệ thuật. Để quản trị, chúng tôi thiết lập quy trình QC (Quality Control) ngay từ đầu vào, chứ không đợi thành phẩm mới kiểm tra.

Và quan trọng nhất là khâu Hand Finishing (hoàn thiện thủ công). Đây là lúc đưa "cái hồn" vào sản phẩm - điều mà không máy móc hay AI nào thay thế được.

Về nhân sự, làm sao để anh dung hòa giữa những nhà thiết kế bay bổng và những người thợ thủ công cần mẫn?

Tôi xem đây là hai thế giới hoàn toàn khác nhau.

• Nhóm thiết kế: Cần sự tự do và sân chơi để sáng tạo. Động lực lớn nhất của họ là nhìn thấy ý tưởng thành hình và được khách hàng quốc tế đón nhận.
• Nhóm thợ thủ công: Sức mạnh của họ nằm ở thói quen và kỹ năng. Phẩm chất của thợ Việt là chịu khó, kiên trì và khéo léo.

Điểm chung tôi yêu cầu ở cả hai là tính kỷ luật. Cảm hứng có thể giúp bạn bắt đầu, nhưng kỷ luật mới đưa bạn đi xa.

DNA của The Craft House là đa kỹ năng. Chúng tôi không làm nghệ thuật để trưng bày trong bảo tàng, chúng tôi làm nghệ thuật để phục vụ đời sống, nên nhân sự phải hiểu cả thiết kế, chế tác lẫn thị trường.

The Craft House chọn con đường Bootstrapping (tự lực tài chính), Vì sao anh chọn hướng đi khó khăn này?

Tôi quyết định chọn Bootstrapping vì một lý do tối thượng: Sự Tự Do. Tôi muốn có toàn quyền để kiên định với tầm nhìn "Bring art to life" (Đưa nghệ thuật vào đời sống) mà không bị áp lực phải "bẻ lái" theo ý chí của nhà đầu tư hay các chỉ số tài chính ngắn hạn. Việc tự lực buộc chúng tôi phải "thực tế hóa" mọi giấc mơ: Sản phẩm làm ra phải bán được, phải tạo ra dòng tiền thật để nuôi bộ máy.

Với tôi, một doanh nghiệp muốn đi đường dài cũng giống như một cơ thể sống, cần khỏe mạnh cả "phần cứng" lẫn "phần mềm".

• "Phần cứng" chính là sức khỏe tài chính. Không chỉ là có doanh thu (Cash flow), mà phải có chất lượng, tức là tỷ suất lợi nhuận thực dương. Có dòng tiền mà không có lợi nhuận thì rất nguy hiểm.
• "Phần mềm" là những giá trị vô hình: sức khỏe tinh thần của đội ngũ, sự gắn kết văn hóa và chiến lược cho 10, 20 năm sau.

Tuy nhiên, tôi luôn cảnh giác với trạng thái "quá khỏe mạnh" hay quá an toàn. Một doanh nghiệp quá êm đềm dễ sinh ra sức ỳ và giết chết sự sáng tạo. Với tôi, doanh nghiệp tốt không phải là không bao giờ gặp khó khăn, mà là luôn giữ được sự linh hoạt và tâm thế sẵn sàng đối mặt với mọi biến động của ngày mai.

Giữa làn sóng công nghệ, anh nhìn nhận thế nào về vai trò của AI trong sáng tạo?

AI như một công cụ đắc lực để phóng đại khả năng của con người, chứ không phải để thay thế chúng ta.

Tại The Craft House, AI là trợ lý tuyệt vời trong việc Nghiên cứu & Phát triển (R&D): giúp tổng hợp dữ liệu thị trường thần tốc, gợi mở các ý tưởng sơ khai và hỗ trợ gọt giũa câu chuyện thương hiệu mạch lạc hơn. Cũng giống như việc một nhà thiết kế có Internet sẽ có tư duy khác hẳn người không có, AI giúp mở rộng kho tư liệu và "nguyên liệu" sáng tạo của chúng tôi lên gấp nhiều lần.

Thế nhưng, hành trình sáng tạo là một chuỗi những điểm chạm, và AI chỉ giải quyết được một vài điểm trong đó.

Giá trị cốt lõi của sản phẩm thủ công nằm ở công đoạn Hand Finishing (hoàn thiện bằng tay). Sự tỉ mỉ, độ nhấn nhá của lực tay, và cái "hồn" được thổi vào sản phẩm... đó là lãnh địa bất khả xâm phạm của con người.

Tôi dùng AI để giải phóng tư duy, giúp mình làm việc hiệu quả hơn, để từ đó có thể dành trọn vẹn thời gian và tâm sức cho thứ mà máy móc không bao giờ làm được đó là cảm xúc.

Nhiều bạn trẻ khi bước vào con đường sáng tạo thường gặp khó khăn trong việc cân bằng giữa "gu" thẩm mỹ cá nhân và yêu cầu thực tế của khách hàng. Anh có lời khuyên nào để họ gỡ rối mâu thuẫn này?

Để giải quyết mâu thuẫn này, các bạn cần xác định rõ "Thời điểm".

Khi còn trẻ, ưu tiên số một là Học hỏi. Đừng vội vàng khẳng định cái tôi quá sớm. Hãy chấp nhận làm theo ý khách hàng, thậm chí sửa đi sửa lại theo yêu cầu của họ dù nó trái với gu của mình. Bởi vì "không làm là không học được gì cả". Việc va chạm, chiều lòng khách hàng chính là con đường nhanh nhất để tích lũy kinh nghiệm thực chiến.

Sau này, khi đã đủ "chín" và có chỗ đứng, lúc đó bạn mới thực sự có quyền tự do với bản sắc cá nhân. Khi đó, khách hàng tìm đến bạn không chỉ vì món đồ, mà vì họ trân trọng góc nhìn và cá tính của bạn.

"Cái tôi" lớn là một cái bẫy nguy hiểm. Nó khiến ta tự tin thái quá, nghĩ rằng mình đã giỏi và ngừng tiếp thu cái mới. Mà trong nghề này, khi việc học dừng lại nghĩa là khả năng sáng tạo cũng chết theo. Lúc đó, không ai giết mình cả, chính mình đang tự giết mình. Hãy nhớ, chừng nào bạn còn thấy mình nhỏ bé và còn nhiều điều phải học, chừng đó bạn còn "sống" với nghề.

Làm thế nào để anh luôn duy trì được sự tươi mới và giữ lửa đam mê bền bỉ suốt 10 năm qua?

Bí quyết của tôi là hãy tò mò như một đứa trẻ. Trẻ con không sợ sai và luôn hỏi "Tại sao?". Khi giữ được sự tò mò, bạn sẽ nhìn cuộc sống bằng lăng kính mới. Đôi khi chỉ cần nhìn một chiếc thùng phuy cũ bên đường, tôi cũng tự hỏi nếu cắt ra, gắn thêm cái này cái kia thì nó sẽ thành cái gì. Chính sự tò mò đó khiến ý tưởng luôn tự tìm đến.

Tuy nhiên, điều quan trọng nhất để đi đường dài là sự "Effortless" (Tự nhiên).

Đừng bao giờ "gồng" mình để sáng tạo. Nếu bạn luôn phải nỗ lực ép bản thân phải nghĩ ra cái gì đó mới, năng lượng của bạn sẽ sớm cạn kiệt. Hãy biến sự tò mò và tư duy sáng tạo thành một thói quen, tự nhiên như việc hít thở hằng ngày. Khi sáng tạo trở thành hơi thở, bạn sẽ không bao giờ thấy mệt mỏi.