Anh: Ứng dụng AI giúp dự đoán hiệu quả điều trị ung thư tuyến tiền liệt

Một công cụ trí tuệ nhân tạo (AI) vừa được các nhà khoa học công bố tại Hội nghị Ung thư lâm sàng lớn nhất thế giới (ASCO 2025) tại Chicago có thể tạo ra bước ngoặt trong điều trị ung thư tuyến tiền liệt.

Nhờ AI, các bác sĩ có thể xác định chính xác người bệnh nào thực sự cần sử dụng thuốc abiraterone – loại thuốc đã được chứng minh có thể giảm tới một nửa nguy cơ tử vong cho bệnh nhân ung thư tuyến tiền liệt giai đoạn nguy cơ cao.

Abiraterone từ lâu đã được coi là một “vũ khí mạnh” trong điều trị ung thư tuyến tiền liệt, đặc biệt ở những bệnh nhân có ung thư đã lan rộng. Tuy nhiên, ở một số nước như Anh, thuốc này vẫn chưa được sử dụng phổ biến cho nhóm bệnh nhân có nguy cơ cao nhưng chưa có dấu hiệu di căn.

Nguyên nhân một phần đến từ chi phí giám sát điều trị và các tác dụng phụ có thể xảy ra, như tăng huyết áp, rối loạn chức năng gan, tăng nhẹ nguy cơ tiểu đường và bệnh tim mạch. Chính vì thế, nếu có thể xác định đúng người bệnh cần điều trị, sẽ giúp tiết kiệm chi phí và hạn chế những rủi ro không cần thiết cho người bệnh.

Nhóm nghiên cứu đến từ Mỹ, Anh và Thụy Sĩ đã xây dựng một mô hình AI có khả năng đọc và phân tích các hình ảnh sinh thiết khối u tuyến tiền liệt để phát hiện những đặc điểm vô hình dưới mắt người.

Trong nghiên cứu, hơn 1.000 bệnh nhân ung thư tuyến tiền liệt có nguy cơ cao nhưng chưa di căn đã được đưa vào thử nghiệm. Kết quả cho thấy công cụ AI có thể xác định được 25% số bệnh nhân trong nhóm này là những người có khả năng hưởng lợi cao nhất từ thuốc abiraterone.

Cụ thể, với nhóm bệnh nhân có dấu hiệu sinh học tích cực (biomarker-positive), nguy cơ tử vong trong vòng 5 năm giảm từ 17% xuống chỉ còn 9% nếu dùng thuốc abiraterone.

Trong khi đó, với nhóm bệnh nhân không có dấu hiệu sinh học tích cực, việc dùng abiraterone chỉ giúp giảm nguy cơ tử vong từ 7% xuống 4% – một mức giảm không mang ý nghĩa lâm sàng rõ rệt. Điều đó đồng nghĩa với việc những người này hoàn toàn có thể điều trị hiệu quả bằng liệu pháp hormone kết hợp xạ trị mà không cần thêm thuốc.

Giáo sư Nick James, chuyên gia nghiên cứu ung thư tại Viện Nghiên cứu Ung thư London và bác sĩ tại hệ thống y tế Royal Marsden, người đồng dẫn đầu nghiên cứu, cho biết: "Chúng tôi đã chứng minh được rằng có thể phân loại chính xác bệnh nhân nào cần abiraterone để kéo dài sự sống, và ai sẽ ổn khi chỉ điều trị bằng phác đồ tiêu chuẩn. Đây là bước tiến quan trọng để cá nhân hóa điều trị ung thư tuyến tiền liệt, tối ưu hiệu quả và hạn chế điều trị dư thừa."

Hiện tại, abiraterone đã được phê duyệt sử dụng trong hệ thống y tế công của Anh (NHS) cho những bệnh nhân có ung thư tiến triển, nhưng không dành cho người mới chẩn đoán mắc ung thư tuyến tiền liệt có nguy cơ cao nhưng chưa di căn. Trong khi đó, tại Scotland và Wales, thuốc đã được cấp phép sử dụng cho nhóm này trong suốt hai năm qua.

Giáo sư Gert Attard từ Viện Ung thư UCL, người đồng dẫn đầu nghiên cứu, cũng nhấn mạnh rằng công nghệ AI này không cần dữ liệu phức tạp hay thiết bị đắt tiền mà chỉ cần các mẫu sinh thiết mô học – loại dữ liệu vốn có sẵn trong hầu hết bệnh viện trên thế giới. Điều này giúp mô hình dễ dàng áp dụng rộng rãi trong thực tế và mở ra tiềm năng lớn trong việc cá nhân hóa điều trị không chỉ với ung thư tuyến tiền liệt mà còn với nhiều loại ung thư khác.

Tiến sĩ Matthew Hobbs, Giám đốc Nghiên cứu của tổ chức Prostate Cancer UK, gọi nghiên cứu này là một bước tiến đáng mong đợi. “Chúng tôi hoàn toàn ủng hộ lời kêu gọi của các nhà nghiên cứu trong việc mở rộng sử dụng abiraterone cho những người đàn ông mà cuộc sống của họ có thể được cứu nhờ loại thuốc này. Nhờ có công cụ AI mới, giờ đây chúng ta có thể xác định những người đó chính xác hơn bao giờ hết.”