Ảnh hưởng của ô nhiễm môi trường đến sức khỏe

Ô nhiễm môi trường, đặc biệt là ô nhiễm không khí, đang trở thành một vấn đề nghiêm trọng tại Việt Nam cũng như trên toàn cầu. Theo khảo sát thường niên của IQAir, Việt Nam là quốc gia ô nhiễm không khí cao thứ hai trong khu vực ASEAN và có chất lượng không khí kém thứ 22 trên toàn cầu, với Hà Nội đứng hạng thứ 8 về mức độ ô nhiễm không khí trên thế giới. Những số liệu này không chỉ phản ánh tình trạng môi trường đáng báo động mà còn cho thấy tác động tiêu cực sâu rộng đến sức khỏe con người.

Tuổi thọ và sức khỏe bị ảnh hưởng

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), ô nhiễm không khí là nguyên nhân gây ra khoảng 7 triệu ca tử vong mỗi năm trên toàn cầu và ít nhất 70.000 ca tử vong mỗi năm ở Việt Nam. Tình trạng này đã khiến tuổi thọ trung bình bị rút ngắn 1,4 năm. Mọi người đều có nguy cơ mắc bệnh từ ô nhiễm không khí, nhưng một số nhóm người, bao gồm người mắc bệnh về phổi, trẻ em dưới 5 tuổi, người cao tuổi, người mắc bệnh tim mạch, người làm việc ngoài trời và người sống gần các nguồn ô nhiễm, có nguy cơ cao hơn. Phụ nữ mang thai và thai nhi cũng phải đối mặt với những nguy cơ đặc biệt, khi phơi nhiễm trong thời kỳ mang thai có thể dẫn đến tình trạng đẻ non và thiếu cân khi sinh.

Ô nhiễm không khí trong nhà cũng là một nguyên nhân chính gây ra bệnh tật và tử vong, với gần một nửa số ca tử vong liên quan đến ô nhiễm không khí trong nhà, bao gồm cả những cái chết bi thảm của hơn 237.000 trẻ em dưới 5 tuổi vào năm 2020. Nghiên cứu trên 15.000 trẻ em tại TP.HCM đã chứng minh mối liên hệ giữa các triệu chứng đường hô hấp và chất lượng không khí kém trong nhà, đặc biệt do hút thuốc thụ động và nấu ăn bằng than, củi hoặc dầu hỏa.

Ô nhiễm không khí và thai nhi

Nghiên cứu của các nhà khoa học Israel đã chỉ ra mối liên quan giữa nồng độ bụi mịn PM 2.5 và khả năng trẻ sơ sinh bị nhẹ cân. Tình trạng này thường liên quan đến nhiều biến chứng khác như bệnh tim, tiểu đường và các vấn đề về phát triển. Kết quả nghiên cứu này nhấn mạnh rằng chất lượng không khí có tác động lớn đến quá trình phát triển của thai nhi, do đó cần có các biện pháp kiểm soát ô nhiễm không khí nghiêm ngặt hơn, đặc biệt là ô nhiễm do bụi mịn từ hoạt động vận tải và công nghiệp.

Các biện pháp dự phòng và hành động cần thiết

Trong bối cảnh ô nhiễm không khí thường xuyên xảy ra tại các thành phố lớn ở Việt Nam, khuyến cáo của Bộ Y tế về việc cho trẻ mẫu giáo và học sinh tiểu học nghỉ học khi chỉ số chất lượng không khí ở mức nguy hại trong thời gian 3 ngày liên tục là cần thiết. Điều này giúp bảo vệ sức khỏe của nhóm đối tượng dễ bị tổn thương nhất, bao gồm trẻ em, phụ nữ mang thai, người già, và người mắc các bệnh mãn tính.

PGS.TS. Trần Thị Tuyết Hạnh nhấn mạnh rằng, việc công bố môi trường không khí xung quanh đang bị ô nhiễm nghiêm trọng khi chỉ số VN-AQI ngày có giá trị từ 301 trở lên trong thời gian 3 ngày liên tục là trách nhiệm của ngành Tài nguyên & Môi trường. Khi có thông báo này, các bên liên quan và cộng đồng cần thực hiện các biện pháp khẩn cấp theo khuyến cáo của ngành Y tế.

Ngoài ra, các trường học và người dân sống tại các thành phố lớn như Hà Nội, TP.HCM nên chủ động theo dõi chỉ số AQI hàng ngày để biết chất lượng không khí xung quanh theo từng thời điểm trong ngày và theo từng khu vực cụ thể. Khi chỉ số AQI >=301 (màu nâu), mọi người nên tránh các hoạt động ngoài trời và nếu cần phải ra ngoài thì nên đeo khẩu trang có hiệu suất lọc bụi PM2,5 đạt tối thiểu 95%.

Để giảm thiểu ô nhiễm không khí, cần tăng cường giám sát, dự báo và cung cấp thông tin về chất lượng không khí cho công chúng; thực hiện các biện pháp giúp bảo vệ trẻ nhỏ và những người dễ bị tổn thương nhất; giảm số lượng phương tiện trên đường; tạm dừng hoạt động xây dựng và công nghiệp khi cần thiết; đẩy nhanh điện khí hóa giao thông công cộng; và khuyến khích người dân sử dụng xe điện. Các bước tăng cường quản lý chất thải, chấm dứt việc đốt rác và giảm dần việc đốt rơm rạ và sinh khối cũng rất quan trọng.

Cam kết và hành động

Chính phủ Việt Nam đã đặt ra các mục tiêu hành động đầy tham vọng về biến đổi khí hậu, cam kết đạt mức phát thải carbon bằng 0 vào năm 2050 và gia nhập Liên minh hành động về biến đổi khí hậu và sức khỏe của WHO. Tuy nhiên, cần tăng cường hơn nữa các hành động này để bảo vệ sức khỏe cộng đồng và môi trường.

Các chiến lược đã được chứng minh là có hiệu quả ở các thành phố và quốc gia khác, bao gồm tăng cường giám sát, dự báo và cung cấp thông tin về chất lượng không khí cho công chúng; thực hiện các biện pháp giúp bảo vệ trẻ nhỏ và những người dễ bị tổn thương nhất; và giảm thiểu tác động của ô nhiễm không khí đối với sức khỏe cộng đồng. Việc áp dụng những biện pháp này sẽ góp phần làm cho các thành phố trở nên đáng sống và bền vững hơn, đồng thời cải thiện sức khỏe, kết quả giáo dục và năng suất lao động của người dân.

Nguồn Tổng Hợp