Có khi nào? [Kỳ 3]: Ai cũng gặp những vấn đề tâm lý mà không hề hay biết

Thực tế, rất nhiều người có thể đối diện với những triệu chứng tâm lý nhưng lại bỏ qua hoặc không tự nhận thức được, dẫn đến tình trạng kéo dài và gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống.

Những triệu chứng thường được bỏ qua và lý do chúng ta không nhận ra

Có rất nhiều dấu hiệu ban đầu của các vấn đề về tâm lý, nhưng đa phần chúng thường bị xem nhẹ. Một trong những lý do chính là những triệu chứng này có thể dễ dàng bị nhầm lẫn với những biểu hiện của căng thẳng hay sự mệt mỏi hàng ngày. Ví dụ, mất ngủ, cảm giác lo âu mơ hồ, khó tập trung, hoặc cảm giác bất mãn với mọi thứ có thể bị quy kết cho áp lực công việc hoặc cuộc sống. Những triệu chứng này có thể không rõ ràng hoặc diễn ra không thường xuyên, khiến chúng ta không nhận ra rằng chúng là dấu hiệu của những vấn đề nghiêm trọng hơn.

Một yếu tố tâm lý quan trọng ngăn cản việc nhận diện các vấn đề tâm lý là hiệu ứng thích nghi, hay còn gọi là hiệu ứng con ếch luộc. Giống như câu chuyện về chú ếch bị nấu chín dần trong nồi nước đang nóng lên, nhiều người dần dần thích nghi với tình trạng tâm lý suy giảm mà không hề nhận thức được. Căng thẳng, lo âu hoặc trầm cảm xuất hiện từ từ, khiến chúng ta dễ dàng chấp nhận nó như một phần bình thường của cuộc sống. Chính sự quen thuộc này khiến chúng ta không thể nhận ra rằng tình trạng của mình đang ngày một xấu đi.

Một rào cản khác là sự kỳ thị về tâm lý trong xã hội. Ở nhiều nền văn hóa, đặc biệt tại Việt Nam, việc thừa nhận mình có vấn đề về tâm lý đôi khi bị coi là yếu đuối hoặc đáng xấu hổ. Điều này dẫn đến việc chúng ta ngần ngại trong việc tìm kiếm sự giúp đỡ hoặc thậm chí không dám thừa nhận với bản thân mình rằng mình đang gặp khó khăn. Việc này tạo ra một vòng xoáy luẩn quẩn, khi chúng ta càng không thừa nhận, các vấn đề tâm lý lại càng trở nên nghiêm trọng hơn.

Làm thế nào để biết mình có đang gặp vấn đề về tâm lý hay không?

Việc nhận diện các vấn đề tâm lý không phải lúc nào cũng đơn giản, nhưng có những bước và cách tiếp cận giúp chúng ta xác định được tình trạng của mình. Một trong những cách hiệu quả nhất là nhận thức rõ hơn về cảm xúc, hành vi và sức khỏe thể chất của bản thân.

Trước tiên, hãy tự hỏi liệu bạn có đang trải qua những thay đổi đáng kể trong cảm xúc và hành vi không. Ví dụ, bạn có cảm thấy mất hứng thú với những hoạt động mà trước đây bạn từng yêu thích? Bạn có dễ dàng cảm thấy bực bội, lo lắng hoặc buồn bã mà không rõ nguyên nhân? Hay bạn có cảm giác mệt mỏi thường xuyên mà không do nguyên nhân vật lý nào? Những thay đổi nhỏ trong tâm trạng và hành vi này có thể là dấu hiệu của một vấn đề tâm lý lớn hơn, như trầm cảm hoặc lo âu.

Ngoài ra, bạn có thể theo dõi thời gian và cường độ của những triệu chứng tâm lý. Nếu những triệu chứng như lo lắng, mất ngủ, hay khó tập trung kéo dài trong nhiều tuần hoặc thậm chí nhiều tháng, bạn cần đặc biệt lưu ý. Các bài trắc nghiệm như DASS-21 (Depression, Anxiety, Stress Scales) có thể cung cấp cái nhìn tổng quan về mức độ căng thẳng, lo âu và trầm cảm mà bạn đang gặp phải. Các công cụ đánh giá này tuy không thay thế được chuyên gia tư vấn, nhưng có thể là một bước khởi đầu để bạn tự nhận thức rõ hơn về tình trạng của mình.

Một nghiên cứu từ Viện Sức khỏe Tâm thần Quốc gia Mỹ (NIMH) cũng chỉ ra rằng việc thường xuyên kiểm tra sức khỏe tâm lý qua các cuộc hẹn định kỳ với chuyên gia là một phương pháp hữu ích trong việc phòng ngừa và phát hiện sớm các vấn đề . Đôi khc trò chuyện với bác sĩ tâm lý có thể giúp bạn nhìn nhận những vấn đề mà trước đó bạn đã bỏ qua hoặc không nhận thức được.

Việc tạo ra những thói quen lành mạnh trong cuộc sống cũng giúp bạn nhận ra nếu có vấn đề về tâm lý. Nếu những hoạt động như tập thể dục, ngủ đủ giấc, ăn uống lành mạnh không còn giúp bạn cảm thấy thoải mái như trước, đây có thể là tín hiệu cảnh báo rằng tâm lý của bạn đang gặp phải vấn đề.

Bằng cách chú ý đến những thay đổi nhỏ trong cảm xúc và hành vi, theo dõi thời gian và cường độ của các triệu chứng, cũng như tìm kiếm sự hỗ trợ từ các chuyên gia, chúng ta có thể bảo vệ sức khỏe tâm lý của mình một cách tốt nhất.