3 điều cần biết về biến thể XEC của Covid-19

XEC là gì và nó khác gì so với các biến thể trước?

XEC là một biến thể thuộc dòng Omicron – chủng virus đã biến đổi thành nhiều hậu duệ khác nhau kể từ năm 2021.

Điều đặc biệt ở XEC ở chỗ đây là một “biến thể tái tổ hợp”, tức nó là kết quả của sự kết hợp giữa hai biến thể phụ khác nhau: KP.3.3 (một nhánh thuộc dòng FLiRT) và KS.1.1.

Theo bác sĩ Scott Roberts (Đại học Yale), biến thể tái tổ hợp có thể tạo ra những “bước nhảy lớn” trong quá trình tiến hóa virus, do nó không chỉ đột biến từ từ từng gen mà kết hợp nguyên cả đoạn gen từ hai chủng khác nhau thành một chủng mới.

Ngoài ra, XEC cũng mang thêm một số đột biến mới trên protein gai – thành phần giúp virus bám vào tế bào người – tuy nhiên, tác động cụ thể của những đột biến này vẫn đang được nghiên cứu.

Tính đến tháng 12 năm ngoái, XEC chiếm khoảng 36,8% trong số các trình tự gene virus được báo cáo trên toàn thế giới, với sự gia tăng đáng kể tại các khu vực như châu Âu, châu Mỹ và Tây Thái Bình Dương.

Dữ liệu từ Mỹ, Anh và Trung Quốc cho thấy XEC có tốc độ lây lan cao hơn 84-110% so với các biến chủng Omicron trước đó, chiếm từ 10 đến 20% tổng số ca mắc mới tại một số khu vực.

Hiện tại, các chuyên gia ghi nhận rằng triệu chứng do XEC gây ra vẫn tương tự như các biến thể Omicron khác, bao gồm: ho, nghẹt hoặc chảy mũi, tiêu chảy, sốt, khó thở và mất vị giác hoặc khứu giác.

Dù các triệu chứng ban đầu có thể nhẹ, người cao tuổi hoặc người mắc bệnh nền vẫn có nguy cơ chuyển nặng nếu không được theo dõi và điều trị kịp thời.

Vắc xin có còn hiệu quả trước XEC không?

Câu trả lời là: Có khả năng cao là có. Theo CDC Mỹ, vắc xin cập nhật cho mùa 2024–2025, bao gồm các dòng Pfizer, Moderna và Novavax đều được thiết kế nhắm đến biến thể KP.2 (chiếm ưu thế vào mùa xuân 2024), có liên quan gần với XEC.

Dù XEC là tái tổ hợp, nó vẫn xuất phát từ hai nhánh phụ thuộc Omicron, nên vẫn nằm trong phạm vi bảo vệ của các vắc xin mới.

Bác sĩ Roberts chia sẻ rằng ngay cả biến thể JN.1 – với 30 đột biến khác biệt so với chủng XBB – vẫn được vắc xin mùa đông 2023 bảo vệ khá tốt. Vì vậy, nhiều khả năng vắc xin hiện tại vẫn hiệu quả một phần với XEC.

Tuy không có vắc xin nào bảo vệ 100% khỏi mọi biến thể đang lưu hành, việc tiêm ngừa vẫn giúp giảm đáng kể nguy cơ mắc bệnh nặng, nhập viện và tử vong.

Làm sao để bảo vệ bản thân khỏi XEC?

Số ca Covid-19 tại Việt Nam cũng tăng nhẹ trong 3 tuần gần đây, với trung bình khoảng 20 trường hợp mỗi tuần, không có ca nặng. Hiện nước ta chưa ghi nhận sự hiện diện của XEC.

Bác sĩ Roberts từ Đại học Yale khuyến nghị người dân nên tiêm vắc xin cập nhật hàng năm – để kịp thời đạt miễn dịch đỉnh vào mùa đông. Ngoài ra, vẫn cần tuân thủ các biện pháp phòng dịch cơ bản:

• Tránh tiếp xúc gần với người có triệu chứng;
• Đeo khẩu trang tại nơi công cộng kín hoặc đông người;
• Thường xuyên rửa tay và thông gió không gian sinh hoạt;
• Làm xét nghiệm nhanh nếu có dấu hiệu nghi ngờ.